آسم چيست ؟

آسم يك بيماری جدی و مزمن ريه است که غالبا با التهاب مجاری هوايي همراه است و ممکن است سبب مشکلات تنفسی شود. مزمن به اين معنا است که بيماری هميشه وجود دارد حتی زمانی که بيمار احساس ناخوشی ندارد در صورت تحريك مجاری هوايي در فرد مبتلا به آسم علائم خس خس سرفه تنگی نفس و فشردگی قفسه سينه ظاهر می شود و تنفس طبيعی و راحت برای بيمار دشوار می گردد.

آيا آسم يك مسئله مهم در امر بهداشت و سلامت عمومی است ؟

بلی ! بيش از 150 ميليون نفر در جهان از جمله تعداد قابل توجهی در کشور ما به اين بيماری مبتلا هستند بطوريكه اين بيماری سبب تحميل هزينه زياد کاهش کارآيي و  فعاليت مفيد و عدم توانايي ادامه زندگی طبيعی بيماران درخانواده هايشان می شود. شيوع بيماری به ويژه در کودکان و شهرهای در حال توسعه رو به افزايش است . برخی عوامل موثر در بروز اين مشکلات عبارتند از : کاهش تهويه در خانه های جديد تماس با مواد حساسيت زا ( آلرژن ها) در محيط در بسته ( مانند هيره ها در محيط خواب پشم قالی حيوانات خانگی بخصوص گربه ) دود سيگار عفونت های ويروسی آلودگی هوا محرک های شيميايي استفاده از مواد مصنوعی ( رنگها طعم ها و اسانس ها) و غذاها افزايش فشارهای روانی در زندگی روزمره.

آسم چگونه بر جامعه تاثير می گذارد؟

جامعه ما ممکن است هزينه زيادی برای آسم کنترل نشده بپردازد افراد و خانواده ها ممکن است مخارج غير ضروری و زيادی همراه با وقت انرژی برای مراقبت های اورژانس و با بستر بيماری صرف کنند. زمانی که افراد مبتلا بيماریشان را کنترل کنند تمام جامعه ازکاهش اين هزينه و افزايش کارايي سود می برند تقريبا 5 درصد از کل مردم جهان به آسم مبتلا هستند و اگر جامعه شما در حال توسعه شهری است اين نسبت ممکن است بيشتر هم باشد.

آيا تغييراتی در راه حل مشکل آسم رخ داده است؟

بلی ! اطلاعات موجود درباره علل به وجود آمدن آسم و نيز روشهای جديد پيرامون پيشگيری از حملات آسم و درمان دراز مدت آن موجب ميشود که با ديد تازه ای به اين بيماری نگاه کنيم .

برای بيماران مبتلا به آسم چه رخ می دهد؟

بيمار مبتلا به  آسم دچار التهاب مزمن در مجاری هوايي است . اين مسئله سبب بروز علائم حمله آسم يعنی سرفه خس خس تنگی نفس عدم نحمل ورزش و احساس فشردگی قفسه سينه می شود. علائم آسم عود کننده هستند و ممکن است از چند دقيقه تا چند روزطول بکشند . حملات آسم ممکن است خفيف يا شديد و گاه کشنده باشند . مراقبتهای پزشکی غالبا برای حملات شديد لازم است

چه کسانی به آسم مبتلا می شوند ؟

آسم اغلب در خانواده هايي با سابقه مثبت فاميلی رخ می دهد . اين بيماری می تواند در هر سنی بروز کند. آسم يك بيماری مسری نيست و چون يك مشکل طبی محسوب می شود ابتلاء به آن شرم و خجالتی برای بيمار ندارد. بسياری از ورزشکاران المپيك و افراد مشهور مبتلا به اين بيماری هستند افراد می توانند همزمان با ابتلاء به آسم زندگی موفقی داشته باشند.

علت آسم چيست ؟

علت دقيق و اصلی آسم هنوز نامشخص است . ولی آنچه که تاکنون روشن شده. نشان می دهد که برخی از افراد بويژه شيرخواران که سابقه مثبت آلرژی ( حساسيت ) در خانواده دارند. زمانی که در معرض دود سيگار گرده گياهان و قارچ ها يا ساير عوامل حساسيت زا ( مانند حيوانات خانگی هيره ها و سوسک ها) قرار می گيرند . شانس زيادتری برای ابتلا ء به آسم پيدا می کنند برخی از کارگردان نيز پس از تمام با محرکهای شيميايي استنشاقی دچار آسم می شوند.

آيا آسم قابل پيشگيری است ؟

حملات آسم قابل پيشگيری است ولی برای آنکه ثابت شود که آيا خود بيماری نيز بطور ريشه ای قابل پيشگيری است يا خير مطالعات بيشتری بايد صورت گيرد البته جلوگيری ازتماس با عوامل حساسيت زای محيطی و محرک ها به پيشگيری از بروز آسم کمک می کند.

آيا آسم ريشه کن می شود؟

تاکنون راه حلی برای ريشه کردن آسم پيدا نشده است ولی اين بيماری را می توان به شکلی درمان و کنترل کرد که علائم و حملات آن پيشگيری شوند. زندگی با آسم در بيشتر موارد بدن دردسر است .

آيا بيماری آسم با افزايش سن کودک تغيير می کند؟

اغلب کودکان با افزايش سن علائم کمتری خواهند داشت اگر چه در بعضی از آنها ممکن است شدت علائم ثابت بماند و يا حتی بيشتر شود ولی پيش بينی اين امر به طور قطعی ممکن نيست .آسم يك بيماری دراز مدت است که البته می تواند قابل کنترل باشد.

آسم چگونه کنترل می شود؟

آسم يك بيماری مزمن است معمولا بيمار نياز به مراقبت پزشکی پيوسته ومنظم دارد بيماران مبتلا به آسم متوسط تا شديد می توانند با استفاده از داروهای طويل الاثر که توسط پزشک توصيه می شود بطور روزانه التهاب مجاری هوايي خود را کنترل کنند و به اين وسيله علائم و حملات بيماری را پيشگيری نمايند . در صورت ظهور علائم داروهای سريع الاثر ( مانند داروهای استنشاقی ) برای تسكين آنها بکار می رود.

چگونه بيمار مبتلا به آسم می تواند بيماری خود را کنترل کند؟

هر بيمار مبتلا به آسم بايد پزشکی مطلع و آگاه در زمينه بيماری آسم را به عنوان طبيب معالج و مشاور دراز مدت خود انتخاب نمايند پزشک و بيمار با کمک هم برنامه مشخصی برای مصرف داروها اجتناب از عوامل آغازگر حمله آسم و مراحل درمان در صورت وقوع حمله را طراحی و اجرا خواهند کرد. پيگيری اين برنامه و تعديل و تغيير آن به هنگام لزوم ممکن است برنامه ای برای تمام عمر باشد.

آيا داروها تنها راه کنترل آسم هستند؟

خبر! اجتناب ازعوامل محرک و مزاحمی که سبب التهاب مجاری هوايي و بدتر شدن بيماری آسم می شوند . نيز بسيار مهم است اين عوامل آغازگر آسم ناميده می شوند هر بيمار بايد راه اجتناب از عوامل آغازگر بيماری خود را بداند و بدان عمل نمايد.

شناخت عوامل آغازگر علائم و حملات آسم ؟

راههای متعددی وجود دارد که شما می توانيد از طريق آنها از شدت بيماری کودک خود کم کنيد . شما می توانيد با شناخت و اجتناب از تماس کودک خود با عوامل آغازگر علائم آسم از شروع حمله پيشگيری نماييد . در اين رابطه از پزشک خود بخواهيد تا در شناسايي و راههای پيشگيری از تماس عوامل محرک و مزاحم به شما کمک کند در اينجا به نمونه ای از عوامل آغازگر حملات و علائم آسم و راههای اجتناب ازآنها اشاره می کنيم .

عوامل حساسيت زای حيوانات

         حيوانات دست آموز را از خانه بيرون ببريد

به هيچ وجه اجازه ورود حيوانات دست آموز را به رختخواب ندهيد

از حضور در خانه ای که حيوان حساسيت زا دارند اجتناب کنيد

از به کار بردن بالش يا تشک حاوی پر پشم و کرک اجتناب کنيد

   هيره موجود در گرد و خاک خانه ها

 هيره ها بند پايانی ميكروسکوپی هستند ( به اندازه طولی حدود 1/0 ميلی متر ) که معمولا با چشم غير مسلح ديده نمی شوند

 بالشتها و تشکها را در پوششهايي (مثلا پلاستيكي ) غير قابل نفوذ بپيچد

کلیه ملحفه ها را هفته ای یک بار در آب داغ ( 55 درجه سانتی گراد) بشویید.

  رطوبت خانه و محیط های در بسته را کاهش داده و در حد کمتر از 50 درصد نگهدارید.

در صورت امکان از قالی به عنوان کف پوش استفاده نکنید.

گرده ها و قارچهای مجازی

در فصول گرده افشانی پنجره ها را بسته نگهدارید.

از منابع تکثیر قارچ مانند برگهای خیس و مواد زائد باغچه اجتناب کنید .

در صورت امکان از دستگاه تهویه استفاده کنید .

دود سیگار

دود سيگار که حاوی صدها ماده مختلف شيميايي و سمی است . يكي ازمهمترين عوامل محرک و آغازگر حملات آسم به شمار می رود بنابراين توصيه می شود:

در صورت ابتلاء به آسم به هیچ وجه سیگار نکشید

اجازه سیگار کشیدن در خانه را به هیچ کس ندهید

تغذیه کودکان و مواد حساسیت زای عالی

تغذيه انحصاری شيرخواران با شير مادر تا سن شش ماهگی يكي  از مهمترين راههای پيشگيری از وقوع آسم و ساير حساسيتها در کودکانی است که سابقه چنين بيماريهاييرا در خانواده خودشان دارند رعايت توصيهای پزشکی و بهداشتی در زمينه تغذيه شيرخوار و عدم استفاده از مواد حساسيت زا ( مانند سفيده تخم مرغ ماهی شيرگاو فراورده های گندم سويا آجيل مرکبات و ...) در ابتدای شروع تغذیه کمکی شيرخوار به پيشگيری از وقوع آسم کمک شايانی می کند.

اهمیت آسم در دوران بارداری چیست

علائم بيماری آسم در خانم های باردار ممکن است تشديد شود. بيشترين زمان محتمل برای تشديد علائم آسم در زمان بارداری مربوط به هفته های آخر اين دوران است . نبايد فراموش کرد که در صورت عدم کنترل مناسب بيماری سلامتی جنين و مادر هر دو در معرض تهديد قرار می گيرد . موارد زير برای کنترل بهتر آسم در دوران بارداری توصيه   مي شود

در صورت وجود سابقه آسم باید این موضوع را با پزشک ماما یا پرستار خود در میان بگذارید

در دوران بارداری معاینات مکرر دورهای داشته باشید تا از سلامت خود و جنین مطمئن شوید.

در مورد ادامه مصرف داروهای قبلی با پزشک خود مشورت کنید.

در دوران بارداری در صورت تجویز داروهای ضد آسم توسط پزشک معالج آن ها را با برنامه ای درمانی توصیه شده مصرف کنید. مصرف اغلب داروهای درمان کننده آسم در دوران بارداری بدون خطر و مجاز است.

از برنامه درمانی آسم چه انتظاراتی می توان داشت ؟

افرادی که در برنامه درمانی آسم را دنبال می کنند می توانند زندگی فعال با نشاط و بدون علائم آزاردهنده آسم داشته باشند. بنابراين درمان آسم سبب کاهش خسارت اقتصادی اجتماعی و خانوادگی ناشی از آن می شود .

با درمان مناسب بیشتر بیماران مبتلا به آسم قادر خواهند بود :

فعالیت طبیعی بدون ایجاد علائم آُسم داشته باشند

خواب طبیعی و بدون علائم آسم شب هنگام داشته باشند

از حملات آسم پیشگیری کنید

عدم ثبت شده اولیه توسط نفس سنج ( پیک فلومتر) را به سطح بالاتری افزایش دهند.

چگونه می توان از وسعت احتمالی آسم در منطقه خود مطلع شد؟

آمار ثبت شده بيماران آسمی را در درمانگاه يا بيمارستان محلی مدرسه و يا محل کار بررسی کنيد. همچنين مصاحبه با برخي از خانواده های مبتلا به آسم درباره بيماری وتاثير آن بر خانواده ايشان کمک کننده است.

آیا درمانهای مناسب و جدید آسم در جامعه ما قابل دسترس است؟

بلی . داروهای موثر و متنوعی در زمينه آسم وجود دارند که با نظر پزشک و براساس نوع و شدت بيماری انتخاب می شوند . برخی ازداروهای جديد گران هستند ولی در عوض به دليل تاثير خوب آنها سبب پيشگيری از بستری بيمار در بيمارستان که هزينه بيشتری دارد می شوند.

آیا توانایی انجام برنامه های پیشگیری و درمان وجود دارد ؟

بلی . از آنجا که اين برنامه ها سبب صرفه جويي درهزينه های درمان ديررس

می شوند به سود شماست که تاخيری در پيگيری و اجرای آنها نداشته باشيد

آیا می توان در زمینه آسم تغییری ایجاد کرد؟

بلی ! ازآنجا که بيماری آسم به همه گروههای سنی و شغلی جامعه مربوط می شود لذا اقدام برای شناسايي و حل مشکلات ناشی از آن نيازمند کمک همه افراد جامعه است و ضروری است که پزشکان پرستاران معلمان بهورزان و بيماران با تشريك مساعي يكدگر برنامه پيشگيری و درمان آسم را اجرا کنند.

علائم بالینی شایع در آسم

1-    تنگی نفس

2-    سرفه

3-    خس خس

علائم هشدار دهنده وقوع حمله آسم

کاهش در عدم ثبت شده توسط نفس سنج بيمار وخامت پيش رونده سرفه . خس خس . تنگی نفس و يا احساس فشردگی قفسه سينههر گونه سختی در نفس کشيدن نفس سنج يا دستگاه پيك فلومتر وسيله ای مدرج است که بيمار برای سنجش وضعيت تنفسی خود و پس از آموزش توسط پزشک معالج بطور روزانه از آن استفاده می کند وعدد مربوط به فشار بازدم خود را در برگه ای  ثبت می کند اندازه گيری و ثبت روزانه فشار هوای بازدم توسط اين دستگاه کمک به کنترل بهتر بيماری آسم و پيشگيری از وقوع حملات شديد و بستری بيمار در بيمارستان می نمايد.

اطلاعاتی برای پدران و مادران

         بیماری آسم غیر واگیر است.

    بیمار مبتلا به آسم در شرایط کنترل بیماری منعی برای انجام ورزش ندارد. داروهای ضد آسم اعتیاد آور نیستند و عمل به توصیه پزشک معالج و استفاده از وسایل و داروهای تجویز شده برای موفقیت درمان ضروری است .

    استفاده از داروهای ضد سرفه برای بیماران مبتلا به آسم مضر است واصرار بیماردرتجویز و مصرف آنها صحیح نیست .

اصول استفاده از اسپری

1-    سرپوش اسپری را برداری و مخزن اسپری را تکان دهید

2-    به آرامی و به طرز یکنواخت نفس خود را بیرون دهید

3-    اسپری را در فاصله 5 سانتی متری جلوی دهان باز بگیرید و یا در داخل دهان فرو برید

4-  رهاگر مخزن را در حالی که به آرامی و تا سر حد امکان به طور عمیق و آرام نفس خود را به داخل می کشید فشار دهید

5-    برای حدود 10 ثانیه نفس را حبس کنید

6-    نفس خود را به آرامی و به صورت یکنواخت خارج می سازید

محفظه های دارویی ( spacer)

با وجود رعايت همه دستورات ذکر شده برای استفاده درست اسپری های دارويي باز هم ميزان داروی ورودی به مجاری هوايي کم است . چون مقاديری از داروی بر روی زبان و حلق رسوب می کند و مقداری از آن نيز در هوا هدر می رود. استفاده از يك محفظه شبيه شکل صفحه بعد می تواند به مدت طولانی تری دارو را در دسترس دستگاه تنفس قرار دهد و نيازی به همکاری قابل توجه بيماردر نفس کشيدن ندارد. به علاوه وقوع سرفه به هنگام استفاده از اسپری همراه محفظه کم است و عوارض نادری چون برقک دهانی با بکار بردن محفظه های دارويي به حداقل می رسد.

محفظه های دارویی انواع و اندازه های مختلفی دارند . ولی کارکرد آنها مشابه است.

روش استفاده از محفظه های دارویی:

1-    اسپری را خوب تکان دهید

2-    اسپری را براساس توصیه و آموزش پزشک خود به محفظه دارویی متصل کنید

1-     

2-    رهاگر مخزن اسپری را فشار دهید تا دارو وارد محفظه دارویی شود

3-   قسمت دهانی محفظه دارویی را داخل دهان قرار دهید و به آرامی نفس بکشید. درصورت استفاده از ماسک به جای قسمت دهانی ماسک را روی دهان و بینی بیمار قراردهید تا داخل آن نفس بکشد. معمولا تعداد 4 دم و بازدم برای ورود قسمت اعظم داروی استنشاقی به درون مجاری هوایی کافی است .

4-  تعداد دفعات تخلیه اسپری به درون محفظه با دستورپزشک تعیین می شود و در صورت لزوم استفاده بیشتراز یک پاف بهتر است فاصله کوتاهی تا پاف بعدی رعایت شود  

نکاتی در مورد داروهای مورد استفاده در درمان آسم

دو نوع دارو برای درمان آسم استفاده می شوند

داروهای گشاد کننده برونش داروهايي هستند که عضلات منقبض شده مجاری هوايي را شل می کنند و ازاين سبب کاهش و يا رفع علائم آسم به ويژه در موقع حمله حاد می شوند. داروهای بتادآگو نيست ( مانند سالبوتامول) تئوفيلين و ايپراتروپيوم از اين دسته هستند

داروهای ضد التهابی داروهايي هستند که سبب کاهش تورم و التهاب مجاری هوايي می شوند و ازاين علائم آسم را کاهش می دهند اين داروها نقش مهمی در پيشگيری از بروزعلائم و حملات آسم دارند.

کرومولين سديم . استروئيدهای استنشاقی( مانند بکلومتازون و فلوتيكازون) و خوراکی ( مانند پردنيزولون) از اين دسته داروها هستند

داروهای درمان کننده آسم چگونه تجویز می شوند؟

بيماری آسم در بين بيماران تفاوتهای مهم و قابل توجهی دارد عوامل آغازگر و تشديد کننده در هر بيمار ممکن است متفاوت باشند بنابراين تشخيص نوع و شدت آسم در يك بيمار و انتخاب داروی مناسب حتما نياز به بررسی و معاينه دقيق توسط پزشک معالج و حاذق دارد. برنامه درمانی و داروهای مناسب توسط پزشک تعيين می شود و تنها با رعايت دستورات توصيه شده پزشک می توان انتظار کنترل بيماری و رفع علائم را داشت.

برنامه درمانی آسم چیست ؟

برنامه درمانی مبین آن است که چه دارویی را در چه زمانی مصرف کنید.

1-  داروهای گشاده کننده برونش برای رفع علائم حاد اگر فقط گاهگاهی دچار علائم آسم می شوید ( کمتر از یک یا دو بار در هفته ) ممکن است نیاز دارویی شما تنها با داروی گشاد کننده برونش برطرف شود. در صورت بروز حمله حاد آسم ممکن است شما با دستور پزشک معالج خود اجازه استفاده  مقادیر بیشتری ازاین دارو داشته باشید البته برای حملات شدید گاه داروهای دیگری نیز تجویز می شود.

در صورتی که ورزش محرک علائم آسم در شما است ممکن است پزشک معالج شما مصرف داروی گشاده کننده برونش ( مانند سالبوتامول ) را پیش از آغاز ورزش تجویز نماید و بدین ترتیب از شروع علائم آسم پس از ورزش پیشگیری کند

2- داروهای ضد التهابی برای درمان و پیشگیری تورم و التهاب مجاری هوایی اگر شما علائم آسم را بیش از یک یا دو بار در هفته تجربه می کنید نیاز به داروهای ضد التهابی دارید شما باید این  داروها را هر روز مصرف کنید نوع دارو و مقدار آن را حتما پزشک معالج تعیین می نماید.

* به خاطر داشته باشید : در صورت وجود علائم آسم در صبحگاه هنگام استراحت یا ورزش برنامه درمانی شما دچار اشکال است که برای رفع آن حتما باید پزشک معالج خود تماس بگیرید.

آيا داروهاي آسم بدون عارضه هستند ؟

معمولا داروهاي تجويز شده براي آسم به شرط مصرف مناسب و بجا فاقد عارضه قابل توجه هستند. برخي از مردم نگران اعتياد و وابستگي به داروهاي آسم هستند كه چنين باوري درست و عملي نمي باشد.

  براي پيشگيري از وقوع عوارض احتمالي لازم است داروها را همانگونه كه پزشك تجويز نموده است مصرف كنيد و در صورت بروز هر گونه عارضه و يا مشكلي پزشك معالج خود را باخبر سازيد.

هيچگاه داروي مصرفي را با نظر خودتان افزايش يا كاهش ندهيد و هرگز بدون توصيه پزشك داروهاي خود را قطع نكنيد .