2- دكتر ژاله رجوي / متخصص چشم/ استاد / مركز امام حسين (ع)
3- دكتر امير هوشنگ اربابي/ متخصص اطفال/ استاد يار/ مركز شهيد اكبر آبادي
4- دكتر ناصر بادامي/ متخصص ميكروبشناسي/ دانشيار/ دانشكده بهداشت دانشگاه تهران
5- دكتر مليحه خدامي/ متخصص آسيب شناسي/ استاد يار/ مركز امام حسين(ع)
6- دكتر فاطمه اشرفي/ متخصص علوم آزمايشگاهي / مركز رسالت
7--دكتر افشين بهزادي فر/ دستيار اطفال / مركز امام حسين (ع )

خلاصه:
هدف:
 هدف اين مطالعه تعيين شيوع و عوامل باكتريال التهاب ملتحمه نوزادي در طي سال هاي 80 و81 در نوزادان متولد شده در مراكز امام حسين (ع) و رسالت و شهيد اكبر آبادي بود.

روش كار: اين مطالعه به روش توصيفي بر روي 3140 نوزاد كه در مراكز امام حسين(ع) و رسالت و شهيد اكبر آبادي از تاريخ 1/10/80 تا 1/5/81 متولد شده بودند پس از كسب رضايت از مادران آنها انجام گرفت.

ابتدا خصوصيات اپيدميولوژيك مادر و نوزاد با پرسش از مادر و با مراجعه به پرونده زايماني نوزاد در پرسشنامه وارد شد. در صورت وجود ترشح چشم، نمونه از كول دوساك تحتاني براي رنگ آميزي گرم و گيمسا و براي كشت ميكروبي در محيط هاي كشت آگار خوني و آگار شكلاتي و تيوگليكولات در بالين نوزاد برداشته و به آزمايشگاه بيمارستان امام حسين(ع) فرستاده شد. جهت بررسي ژرم كلاميديا بعد از تهيه لام DIF (Direct immuno fleurocent)  از كول دوساك تحتاني و ثابت كردن آن با استن در بالين نوزاد نمونه هاي تهيه شده به دانشكده بهداشت دانشگاه تهران براي بررسي زير ميكروسكوپ ايمنوفلورسانت فرستاده شد. در زمان ترخيص نوزادان به مادران آنها توصيه شد كه در صورت بروز هر كدام  از علايم التهاب ملتحمه(قرمزي، ترشح، تورم، مامبران و كدورت قرنيه) تا سن يك ماهگي نوزاد، به درمانگاه اطفال مراجعه كنند و اگر اطلاعي از آنها پيدا نمي كرديم هفته اي يك بار توسط تماس تلفني راجع به ناراحتي چشمي نوزاد سئوال مي شد و اگر علامتي بود، دعوت به معاينه مي شدند.

اطلاعات با آمار توصيفي و به كمك نرم افزار SPSS آناليز و تفسير گرديدند.

يافته ها:
مطالعه برروي 3140 نوزاد انجام شد كه 2500 مورد آنها از مركز شهيد اكبر آبادي(80%) و 340 نوزاد آن از مركز امام حسين(ع) (11%) و 300 نوزاد آن از مركز رسالت(9%) مراجعه كرده بودند.
1699 نوزاد (54%) پسر و 1441نوزاد(46%) دختر بودند.
170 نوزاد با علايم التهاب ملتحمه مراجعه كردند (شيوع 5%)، كه نمونه گيري از آنها انجام شد. در 82 مورد (48%) كشت ميكروبي منفي گزارش شد. در 26 مورد (15% ) استاف كواگولاز منفي و در 23 مورد(5/13%) استاف اپيدرميس و 13 مورد (8%) E.coli و در 10 مورد (6%) استاف طلايي رشد كرد. در مورد كلاميديا از 170 نمونه ترشح چشمي در 10 مورد (6%)، DIF مثبت گزارش شد كه 6 مورد آن با ميكروب هاي ديگر همراه و 4 مورد ايزوله و از كشت هاي منفي ميكروبي بدست آمده بودند.

نتيجه گيري:
 باتوجه به گزارش شيوع 64/1 تا 5/66 درصد التهاب ملتحمه در جوامع مختلف، شيوع مطالعه ما در حد 5% نسبت خوبي را در مقايسه با جوامع ديگر نشان ميدهد از نظر عوامل ميكروبي، كوكسي هاي گرم مثبت در صدر جدول قرار دارند و بايد توجه داشت حتي با وجود علايم باليني التهاب ملتحمه در نيمي از موارد جواب كشت منفي است. ميزان آلودگي به كلاميديا در جامعه ما نسبت به جوامع غربي كمتر است كه احتمالا بعلت انتقال كمتر Sexual آن بوده است.

كلمات كليدي: عوامل باكتريال ـ التهاب ملتحمه نوزادي ـ كلاميديا.

مقدمه:
 التهاب ملتحمه نوزادي (ophthalmia neonatrum) يكي از شايع ترين عفونت هاي ماه اول زندگي مي باشد كه شيوع آن از 6/1 تا 5/66% گزارش شده است. (1تا 4)
علايم باليني شامل قرمزي، اشكريزش، ترشح،تورم ملتحمه و پلك و ايجاد غشاي كاذب و التهاب قرنيه است. عوارض آن مي تواند تا درگيري قرنيه و سوراخ شدن آن و كوري ادامه يابد(1).
از عوامل ايجاد كننده نوع خفيف آن ، التهاب ملتحمه بعلت ريختن نيترات نقره است كه خود بخود بهبود مي يابد. ساير عوامل باكتريال در مطالعات مختلف استافيلوكوك طلايي، هموفيلوس آنفلوانزا، استرپتوكوك نيومونيه، گونوكوك، پسودو موناس و كلاميديا گزارش شده اند،(2) كه درصد شيوع هريك از اين عوامل در جوامع مختلف ، متفاوت گزارش شده است كه اين مسئله متاثر از فرهنگ ها، سنتها و شرايط بهداشتي و اقتصادي آن جوامع است(3) براي مثال امروزه كلاميديا نيز يكي از عوامل شايع در كنژنكتويت نوزادي در جوامع غربي شده است و براي تشخيصص آن از روش هاي Anicrotrac و DEFA (4) و ايمونوفلوروسنت مستقيم(5) ، اليزا (6) و PCR (polymerase chain Reaction) و رنگ آميزي گيمسا استفاده مي شود. وجود عوامل نامساعد مادري و نوزادي ابتلا به التهاب ملتحمه را افزايش مي دهد(3).

Table No 1: Frequency distribution of absolute and relative of conjunctival discharge smears in neonatal conjunctivitis / Shaheed Akbar Abadi , Resalat and Imam Hossien centers / 2001-2

 N=number

 با توجه به شيوع و عوامل متفاوت گزارش شده در جوامع مختلف اين  تحقيق با هدف تعيين ميزان شيوع ميكروبي و كلاميديايي و تعيين نوع عوامل ميكروبي التهاب ملتحمه نوزادي در نوزادان متولد شده در سه مركز امام حسين(ع)،رسالت و شهيد اكبر آبادي انجام گرفت، زيراشناسايي اپيدميولوژي التهاب ملتحمه نوزادي جامعه خودمان مي تواند كمك بزرگي به پيشگيري و درمان سريع آنها بنمايد.

تعريف علمي واژه ها :
عوامل نامساعد مادري : منظور پارگي زودتر از موعد پرده آمنيون ـ نوع زايمان ـ حاملگي زير 15 سال ـ تعداد زايمان ـ ميزان سواد مادران ـ مراقبتهاي قبل از زايمان بود.
عوامل نامساعد نوزادي : منظور جنس ـ آپگار دقيقه اول ـ وزن تولد ـ سن تولد ـ سابقه sepsis  ـ عفونت پوستي ـمدت اقامت در بيمارستان بود .

روش كار:
 اين مطالعه بروش توصيفي بر روي تمامي 3140 نوزادي كه از تاريخ 1/10/80  لغايت
 1/5/81  در مراكز شهيد اكبرآبادي، رسالت و امام حسين(ع) متولد شده بودند بعد از رضايت از مادران آنها انجام گرديد. پرسش هاي لازم از مادر نوزادان توسط دستيار اطفال در مورد ميزان تحصيلات و سن حاملگي، تعدادحاملگي، چگونگي مراقبت هاي قبل از زايمان، نوع زايمان، پارگي زودرس پرده آمنيون و سابقة عفونت ادراري انجام و ثبت گرديد. آنگاه اطلاعات لازم در مورد نوزاد از پرونده زايمان او در مورد تاريخ تولد، سن تولد، وزن تولد، جنس، آپگار دقيقه اول و پنجم و سابقه نارسي و sepsis و عفونت ريوي و پوستي و مدت زمان بستري در بيمارستان استخراج و ثبت شد. آنگاه چشم نوزاد توسط دستيار اطفال معاينه شد و اگر هر علامتي دال بر التهاب ملتحمه (قرمزي، ورم ملتحمه و پلك ها، ترشح آبكي يا چركي، اشكريزش، خونريزي، وجود مامبران كاذب، كدورت قرنيه، سوراخ شدگي قرنيه داشت) توسط متخصص چشم مشاهده و معاينه شد و ابتلاي چشم راست يا چپ و يا هر دو و علامت هاي مربوط و فاصله زماني بين شروع علايم از زمان تولد ثبت گرديد.

Table No 2: Frequency distribution of absolute and relative of Direct immunofluroscent results in neonatal conjunctivitis / Shaheed Akbar Abadi , Resalat and Imam Hossien centers / 2001-2

N=number

آنگاه نمونه برداري توسط دستيار اطفال با سواب استريل از كول دو ساك تحتاني انجام و جهت رنگ آميزي گرم و گيمسا روي لام گسترش داده شد و توسط تكنسين آزمايشگاه بررسي انجام شد. همچنين كشت هوازي ترشحات در بالين نوزاد درمحيط هاي آگارخوني و شكلاتي و تيوگلي كولات انجام و به آزمايشگاه مركز امام حسين فرستاده شد و براي بررسي كلاميديا بعد از تهيه لام ايمنوفلوروسنت مستقيم و ثابت كردن آن با استن نمونه به دانشكده بهداشت دانشگاه تهران فرستاده شد و توسط همكار طرح و به كمك ميكروسكوپ ايمنوفلورسنت بررسي و نتايج در هر مرحله ثبت گرديدند. در زمان ترخيص نوزادان، به مادران نامه اي داده مي شد كه درصورت بروز هركدام از علايم التهاب ملتحمه ذكر شده در بالا تا سن 1 ماهگي نوزاد، به درمانگاه اطفال مراجعه كنند و اگر اطلاعي از آنها نداشتيم هفته اي يك بار تلفني راجع به ترشح و علائم  چشمي از مادران پرسيده مي شد و اگر ناراحتي چشمي بود دعوت به معاينه مي شدند و در صورت عدم مراجعه، يك پرستار تعليم ديده به منزل آنها مراجعه و اطلاعات لازم را جمع آوري مي نمود و جهت معاينه و درمان نوزاد را به بيمارستان مي فرستاد و نتايج با آمار توصيفي جمع آوري و تفسير شدند.

يافته ها:
اين مطالعه بر روي 3140 نوزاد انجام شد كه 2500 نوزاد از مركز شهيد اكبرآبادي (80 درصد) و 340 نوزاد از امام حسين (11 درصد) و 300 نوزاد مركز رسالت (9 درصد) بودند. 1699 نوزاد پسر (54 درصد) و 1441 نوزاد دختر (46 درصد) بودند.
در 170 نوزاد يكي يا چند علامت التهاب ملتحمه ديده شد كه شيوع 4/5 درصد را نشان مي ـ دهد كه درگيري يك طرفه 5/70 درصد و درگيري دو طرفه 5/29 درصد بوده است (جدول 3)
Øنتايج اسمير و كشت هوازي باكتريال و DIF براي كلاميديا در جداول 1 و2  و نمودار 1 ديده مي شود بيشترين يافته در اسمير (كوكسي گرم مثبت 5/20 درصد) و در كشت هوازي استاف كواگولاز منفي در 15 درصد موارد بود و كلاميديا در 6 درصد موارد ديده شد و در 48 درصد موارد جواب كشت با وجود علايم باليني التهاب ملتحمه منفي بود.
بيشترين ريسك فاكتور مادران نوزادان مبتلا، پارگي زودرس پرده آمنيون بود كه در 17 مورد    (10 درصد) ثبت شده بود. زايمان اول در 37 درصد ، دوم در 39 درصد و سوم و بالاتر در 30 درصد مادران ديده شد ولي حاملگي زير سن 15 سالگي  فقط در 8/1 درصد موارد وجود داشت و مراقبت هاي قبل از زايمان (Prenatal care) PNC در 88 درصد مادران رعايت شده بود. زايمان سزارين در 25 درصد موارد انجام شده بود.

بيشترين ريسك فاكتور در نوزادان مبتلا به التهاب ملتحمه نوزادي جنسيت آنها بود كه در پسرانبيشتر از دختران بود (نسبت  ) و ساير عوامل در جدول شماره 3 ديده مي شود.

چنانچه از نمودار 2 پيداست بيشترين علامت التهاب ملتحمه نوزادي ترشح در 92 درصد موارد و بعد از آن قرمزي در 5/73 درصد بوده است و كمترين علامت آن وجود غشاي كاذب در 2 درصد موارد بوده است. البته خيلي از علايم در يك زمان با هم ديده مي شوند.

 شروع علايم التهاب ملتحمه در يك پي گيري 30 روزه  روز بوده است . (جدول 3)

Table No 3: Frequency distribution of absolute and relative risk factors of neonatal conjunctivitis Shaheed Akbar Abadi , Resalat and Imam Hossien centers / 2001-2

N=number

بحث

در مطالعه ما 170 مورد (4/5 % ) از نوزادان داراي علايم التهاب ملتحمه بودند كه شايعترين عوامل ميكروبي آن به ترتيب استافيلو كوكوس كواگوالاز منفي (3/15 % ) و استافيلو كوك اپيدرميس (5/13% ) ،  E.coli )6/7%)  بودند و  DIF مثبت از نظر كلاميديا 9/5 % بود و در 2/48 % موارد نيز كشت ميكروبي منفي بود .) جداول 1 و 2   و نمودار 1)

- در تحقيق دكتر  Iroha Eo و همكاران در دانشگاه لائوس در سال 1998 بر روي 150 نوزاد بستري ، ميزان بروز التهاب ملتحمه 8/1 % گزارش شد كه علل ميكروبي آن به ترتيب استافيلوكوك طلايي (4/37 % ) ، كلبسيلا پنومونيا (9/12%) و استاف كواگولاز منفي (3/12%) بود. (8)

علت كمتر بودن شيوع در اين مطالعه مي تواند بعلت تعداد نمونه كمتر و يا فقط بررسي بيماران بستري باشد و يا از طرفي مي تواند بعلت علل آزمايشگاهي باشد كه كه نمونه هاي مثبت كمتر كشف شده اند .از نظر نوع ميكروبي شيوع استاف كواگولاز منفي تقريباً مشابه است ولي ساير سوش ها مي توانند نشان دهنده نوع آلودگي در آن جوامع باشد كه ميتواند با جامعه ما  فرق كند .ضمناً چه تعدادي داراي كشت منفي بودند ذكر نشده است .

- در مطالعه دكتر lise  Dannevig   و همكاران در سال هاي 1985 و 1986 برروي 1928 نوزاد ساكن  در نروژ شمالي با مدت پيگيري 6 هفته 19 % بروز التهاب ملتحمه گزارش شد و گرفتاري به كلاميد يا 95/5% بوده است .(9)

شيوع بالا در اين تحقيق مي تواند ناشي از كاربرد متدهاي بهتر كشت با حساسيت هاي بالاتر باشد و يا ناشي از پي گيري هاي طولاني تر نوزادان (6 هفته در مقابل 4 هفته مطالعه ما) باشد .

ميزان درگيري كلاميد يا در هر دو تحقيق يكسان بوده است .

- در تحقيق دكتر  Mani R طي سالهاي  1991 تا 1993 بر روي 86 نوزاد متولد شده در يك بيمارستان كه در  Kalhamangalan  انجام داد شيوع التهاب ملتحمه 36 % گزارش شده است كه عوامل باكتريال آن به ترتيب پيو سانيك (50%)

استاف طلايي (20درصد ) ، پنوموكوك (10 درصد ) و هموفيلوس آنفلوانزا (5/6 درصد) بوده است .(3)

بالا بودن ميزان شيوع التهاب ملحتمه در اين مطالعه مي تواند نشان دهنده آلودگي بيمارستاني يا ريسك فاكتورهاي مادري يا نوزادي بيشتر در اين جوامع باشد .ضمناً اختلاف در نوع سوش هاي ميكروبي رشد كرده كه بسيار خطر ناك تر مي باشند شاخص بهداشت كم در آن مناطق و يا سوش بيمارستاني است . البته تعداد نمونه اين مطالعه نسبت به تحقيق ما خيلي كمتر است ، ( 86 در مقابل 3140 ) كه مي تواند در شيوع و حتي نوع ميكروبي آن دخالت داشته باشد .

- در مطالعه  Pandey K  در سالهاي 1986 تا 1988  در شهر هند، 163 مورد از 245 نمونه التهاب ملتحمه داراي جواب كشت مثبت شدند (5/66 درصد ) كه 12 درصد آن استاف كواگولاز منفي بود (10).

ميزان شيوع بالاي اين مطالعه نشان دهنده آلودگي بيشتر بخصوص در نوزادان و مادران درهند است .ودر ضمن تاكيدي به ميزان بالاي كشت منفي با وجود علائم باليني نيز دارد (5/33 درصد ) .

- در تحقيق دكتر  Salpietro روي 180 نوزاد با علايم التهاب ملتحمه يك طرفه يا دو طرفه شيوع كلاميديا 41 درصد گزارش شده است. (11 )

تفاوت فاحش اين ميزان آلودگي با نتايج تحقيق ما (9/5 درصد ) مي تواند نشانگر شيوع بالاي بيماري هاي جنسي در جوامع غربي باشد كه را ه ابتلاي التهاب ملتحمه كلاميديايي مي باشد .

در مطالعه ما از 170 نفر با علايم التهاب ملتحمه4/62 درصد پسر و 6/37 درصد دختر بودند كه نسبت آن 66/1 به 1 مي شود . ( جدول 3 )

- در مطالعه دكتر  Vishwe bhat  برروي 245 مورد نسبت ابتلايان پسر به دختر   1/ 1به 1 بوده است. (10)

- در مطالعه دكتر  H.Nsanze  در عربستان بر روي 81 نوزاد در بخش مراقبت هاي ويژه 63 درصد پسران در مقابل 37 درصد دختران التهاب ملتحمه داشتند. (12)

- در مطالعهLise Dannevig   نيز بر روي 1928 نوزاد ساكن نروژ شمالي 75 درصد مبتلايان پسر و 25 درصد آنها دختر بودند و نسبت آن 1/3 بوده. ( 9 )

چنانچه از نتايج اين سه مطالعه و بررسي ما بر مي آيد در همگي نسبت گرفتاري پسران از 1/3 تا  1/1 به 1 بوده است و شايد جنسيت يك ريسك فاكتور براي گرفتاري به التهاب ملتحمه نوزادي باشد كه بايد يك مطالعه ديگر باروش تحليلي براي آن انجام شود ولي تا آن زمان اين نكته بايد مد نظر پزشكان اطفال و چشم باشد .

در تحقيق ما در گيري چشم راست 5/36 درصد ،چشم چپ44 درصد و دو طرفه 5/29 درصد بود ( جدول3  ) كه اين يافته ها با نتايج مطالعه دكتر H. Nsanzo ،63 درصد يك طرفه و 37 درصد دو طرفه مطابق دارد (7) كه در هر دو مطالعه درگيري دو طرفه نسبت كمتري از درگيري يك طرفه دارد .مي تواند علت آن ثبت التهاب يك چشم در شروع علايم بيماري باشد ،در حاليكه بفاصله كمي ممكن است درگيري دو طرفه شود.

در مطالعه ما شروع علايم التهاب ملتحمه در طي يك پيگيري 30 روزه 4/6  7/3 روز بوده است. ( جدول 3  )

- در تحقيق دكتر  Vishut Bhat  بر روي 245 نوزاد در يك پيگيري10 روزه سن شروع علايم 2 4 روز گزارش شده است .( 10 ) اين مطالعه ميانگين زمان مساوي براي شروع علايم را نشان مي دهد در حاليكه در مطالعه ما دامنه بيشتري براي آن مطرح است كه شايد علت آن پيگيري طولاني تر مطالعه ما باشد .      

در مطالعه  ما 75 درصد نوزادان بروش واژينال و 25  درصد آنها به روش سزارين بدنيا آمده‌اند.

- دكتر فريبا شيرواني و دكتر محمد شريفي بر روي 49 نوزاد مبتلا به التهاب ملتحمه در تهران در سال 1377 مطالعه اي انجام دادند كه 8/40 درصد زايمان طبيعي و       2/59 درصد زايمان سزارين را گزارش كردند (13) كه اين اختلاف نسبت مي تواند مربوط به اختيار انتخاب نوع زايمان توسط مادران باشد كه اخيراً ميزان سزارين را بالاتر برده است و شايد ربطي به التهاب ملتحمه در نوزادان آنها نداشته باشد .

در مطالعه ما متوسط وزن نوزادان 41/6393062 گرم در محدوده سني 0 تا 5 روز با  mode ، 2 روز بوده است . (جدول 3  )

- در تحقيق دكتر فريبا شيرواني بر روي 49 نوزاد مبتلا به التهاب ملتحمه متوسط وزن 667 2976 گرم در محدوده سني صفر تا 6 روزه بوده است (13).

- در مطالعه دكتر  Nsanzo  در عربستان بر روي 81 نوزاد بستري در بخش مراقبتهاي ويژه متوسط وزن 2852 گرم بوده است. (12)

در تمام اين مطالعات وزن نوزادان مناسب بوده است .هيچكدام پره مچوريتي وزني نداشته اند .

- نتايج مطالعه دكتر شيرواني شباهت بيشتري به مطالعه ما دارد .شايد در مطالعه دكتر  Nsanzo  چون در بخش مراقبتهاي ويژه بوده است مختصر وزن كمتري نشان داده‌اند و علت آن هم احتمالاً بيماري آنها بوده است .

در مطالعه ما  پارگي زودرس كيسه آب (10 درصد ) از ريسك فاكتور هاي مهم مادري بوده است .

- در تحقيق دكتر  Iroha Eo  بر روي 150 نوزاد با التهاب ملتحمه در لائوس فاكتور هاي خطر زايمان واژينال ، آسفيكسي نوزاد و طولاني شدن  زمان پارگي كيسه آب بوده است. (8 )  چنانچه مشاهده ميشود  فاكتور پارگي زودرس كيسه آب درهر دو مطالعه از عوامل خطر زا محسوب مي شود .

نتيجه گيري:

1-    با توجه به ميزان شيوع مختلف گزارش شد كه (از 6/1 تا 5/66 درصد) در جوامع مختلف به نظر مي رسد كه ميزان گرفتاري 4/5 درصد در جامعه ما از يك شيوع نسبي بهتري نسبت به جوامع ديگر برخوردار است ولي باز يك مطالعه با تعداد بيشتر نوزادان در مناطق مختلف كشور پيشنهاد مي شود كه انجام شود چون در تمام مملكت ممكن است شاخص هاي بهداشتي تهران وجود نداشته باشد.

2-    شيوع عوامل ميكروبي كشت شد كه بر حسب شاخص هاي بهداشتي و فرهنگي و اقتصاي هر جامعه فرق مي كند ولي در اغلب مطالعات مثل مطالعة ما كوكسي هاي گرم مثبت درصدر قرار دارند. (نمودار شماره 1)

3-    ميزان آلودگي به كلاميديا در مطالعه ما نسبت به جوامع غربي كمتر است. شايد علت آن انتقال از طريق Sexual در آن جوامع باشد. (جدول شماره 2)

4-    با وجود علايم التهاب ملتحمه در نوزادان در نيمي از موارد كشت ميكروبي منفي خواهد بود. (نمودار شماره 1)

5-    متوسط سن شروع علايم التهاب ملتحمه نوزادي 3 تا 4 روزگي است. (جدول شماره 3)

6-    شيوع التهاب ملتحمه در پسران بيشتر از دختران است و جنسيت ممكن است از عوامل مساعد كننده كنژتكتويت نوزادي باشد. (جدول شماره 3)

7-    پارگي زود رس كيسه آب درصد گرفتاري بيشتري را موجب مي گردد و از عوامل مساعد كننده مادري مي تواند محسوب گردد.

تشكرات:
خداوند متعال را سپاس مي گوييم كه در انجام اين كار تحقيقاتي ما را ياري نموده و بدينوسيله از پرسنل زحمتكش بيمارستانهاي امام حسين (ع) و شهيد اكبرآبادي و رسالت بخصوص خانم ها قارون پور، زينلي، باقري,تالاني و آقاي نقيب پور كه در انجام اين طرح به ما ياري نمودند كمال تشكر و سپاس را داريم.
همچنين از خانم دكتر نارسيس دفتريان دستيار ارشد چشم پزشكي مركز درماني امام حسين (ع) كه در معاينه نوزادان مبتلا به كنژتكتويت به ما ياري نمودند بسيار سپاسگزار مي باشيم.