پروفسور محمد حسين سلطان زاده
استاددانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي
متخصص بیماریهای کودکان ونوزادان
مقدمه
درست فکر کنیم ، درست انتخاب کنیم، درست مصرف کنیم ،
درست استفاده کنیم تا درست زندگی کنیم
براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی سلامت عبارت است
از رفاه کامل جسمی،روانی
واجتماعی تا انسان ها توانائی ساختن یک زندگی پر بار از
نظر اقتصادی واجتماعی را پیداکنند.
امسال در هفته جهانی شیر مادر گفته شد : تغذیه با
شیر مادر در ظرف مدت یک ساعت بعد از تولدوتغذیه انحصاری با شیرمادردر 6ماه اول
تولدمی تواند جان بیش از یک میلیون نوزاد را حفظ نماید.
در مجله پریناتولوژی 2007 که در آمریکا منتشر
شدهچنین ذکر شده ابن سینا در سالهای 980-1037 حدود 1000 سال قبل در کتاب قانون توجه
داده که شیر مادر هرچه زودتر وهرقدر که نوزادبخواهدباید داده شودوبرای رشد وتکامل
شیرخوارمناسب ترین است ومدت 2سال ادامه یابد.
تازه در دودهه گذشته انجمن کودکان آمریکا توصیه
نموده در حالی که دانشمند ایرانی ابن سینا قرن ها پیش توصیه نموده است
سال هااست كه نقش اساسي تغذيه با شير مادر در رشد
وسلامت كودكان وهمچنين سلامت مادران شناخته شده است . وبه تنهائي درشش ماه اول تولد
براي شيرخوار كافي است ودر شش ماه دوم تولدانرژي لازم پنجاه درصد از شير مادر
وپنجاه درصد از تغذيه تكميلي تامين ميشود . آموزش به مادران هنر است كه به مادران
گفته شود همه مادران قادر به شير دادن هستند وبايد اين باور به مادران تفهيم گردداز
طرف ديگر حمايت جامعه از زنان وحمايت خانواده از مادران اهميت ويژه دارد .نكته مهم
ديگر آموزش كاركنان بيمارستان ها ومراكز درماني است كه بتوانند پاسخ گوي مادران به
گونه صحيح باشند چون اگر نا آگاهانه به سوال مادري پاسخ داده شود بد آموزي مصيبت
وار خواهد بود در دو تا سه هفته اول تولد مهمترين زمان سوال برانگيز مادران خواهد
بود .
مقام مادر شير ده در آيه 14 سوره لقمان ذكر شده :
بعد از شكر گذاري خالق شكر گذاري مادر توصيه شده است .
درسوره بقره آيه 233 مدت شير دادن را دو سال تمام
ذكر شده است .
اكنون بعد از 1400 سال سازمان بهداشت جهاني مدت دو
سال شير مادر را تاكيد نموده است .
فيزيولوژي
در زمان بارداري پستان ها جهت ترشح شير آماده ميشوند
وكلسترمColostrum
بزودي در
تريمستر دوم به علت لاكتوژن جفت ترشح
ميگردد وبعد از زايمان آزاد شدن پرولاكتين محرك ايجاد شير خواهد بود وتغذيه با شير
مادر مهمترين عامل محرك ادامه ايجاد پرولاكتين است تحريك انتها ي اعصاب در ناحيه
آرئول ونوك پستان نتيتجا باعث آزاد شدن اكسي توسين از غده هيپوفيز وتحريك سلول هاي
ميواپي تليا ل پستان و
letdown reflexكه
رفلكس نوروآندكرين است ميگردد .عوامل محيطي شامل درد ، استرس ، جدائي شيرخوار
وبيماري هاي مادر از عواملي است كه در كاهش شير تاثير دارد .
فوائد تغذيه با شير مادر
كاهش عفونت ها ي گوارشي بخصوص اسهال واستفراغ ،
عفونت هاي تنفسي ،كاهش عفونت هاي ويروسي وباكتريال وقارچي به علت عوامل اختصاصي
وغير اختصاصي شير مادر رشد وتكامل مطلوب شير خوار پاسخ به ايمونيزاسيون وحمايت هفت
استراتژي سازمان بهداشت جهاني دررشد وسلامت كودك شامل ايمن سازي ،پيشگيري از اسهال
،پيشگيري از عفونت هاي حاد تنفسي ، تنظيم خانواده ،تغذيه با شير مادر ،تغذيه
تكميلي وپي گيري رشد كه همگي در زير چتر تغذيه با شير مادرميباشد . كاهش عفونت هاي
مزمن ديابت 1 و2 وسلياك ،بيماري هاي التهابي روده ، كانسر ،بيماري هاي آلرژي ، آستم
، رشد وتكامل مغزي ، افزايش هوش ، سلامت جسمي وروحي مادروكاهش كانسر رحم وپستان
وصد ها مزاياي ديگر .
باتوجه به مزایای بی شمار درمورد شیرمادر
بعداز انقلاب ودرزمان وزارت جناب آقای
دکتر مرندی استارت ترویج شیرمادر زده
شد وباکارگاه هائی که
برگزار گردیدوقوانینی که در مجلس شورای اسلامی وضع گردید مدتی مصرف شیر های خشک
کاهش وافزایش مصرف شیر مادر افق روشنی را نشان میداد درنتیجه کاهش مرگ ومیر کودکان
ونوزادان شاهد بودیم بخش های اطفال اکثرا خالی شد وبعضی از بخش ها از کمبود بیمار
در حال تعطیلی قرار گرفت متاسفانه مجددا شیرهای خشک از ممالک مختلف وارد وآمار مصرف
شیر مادر سیر نزولی به خود گرفت
آمار های ارائه شده نتیجه سه طرح تحقیقاتی کشوری که
دارای خوشه های شهری وروستائی بوده ودرسال های 1376 و1379 و 1384 توسط وزارت بهداشت
، درمان وآموزش پزشکی انجام گرفته است یافته ها نشان داد:
تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 4 ماهگی در شهر از
سال 1376 لغایت 1384 روند کاهشی داشته واز 69 % به 49 % رسیده است .
تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 4 ماهگی در
روستااز سال 1376 لغایت 1384 روند کاهشی داشته واز 69 % به 50 % رسیده است.
در کل شهر ها وروستا های کشور تغذیه انحصاری
با شیر مادرتا 4 ماهگی از 66 % به 4/49 % کاهش
یافته است .
تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 6 ماهگ در شهر از
سال 1376 لغایت 1384 روند کاهشی داشته واز 3/53 % به 7/22 %رسیده است .
تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 6 ماهگی در
روستااز سال 1376 لغایت 1384 روند کاهشی داشته واز 7/57 % به 24 % رسیده است .
در کل شهر هاوروستا های ایران تغذیه انحصاری با
شیر مادر تا 6 ماهگی از 1/44 % به 1/23 % در فاصله سال های 1379 لغایت 1384
کاهش یافته است
سوالی که مطرح میشود این
است چرا تغذیه با شیر مادر کاهش یافته است ؟ چه راهکاری برای افزایش بنظر میرسد ؟
دراینجا به نظر میرسد فرهنگ سازی در جامعه مهمترین
نقش را داشته باشد:
فرهنگ سازی :
سه جنبه معرفی ، آموزش ، تبلیغ وتشویق دارد در مورد
معرفی میتوان جنبه های دینی
وشرعی ، جنبه های علمی وعرفی را مدنظر داشت
درمورد آموزش به مادران جوان ، تطبیق با زندگی مدرن شهری وباید ها ونباید ها
را بیان کرد درمورد تبلیغ فرهنگ سازی حرفه ای توسط متخصصین تبلیغات وبازار
یاب کمک گرفت نقش رسانه ها هم مهم میباشد:
رادیو
از طریق مصاحبه ، داستان وازطریق تلویزیون سریال ، فیلم ، میز گرد از طریق
برنامه های آموزشی
Infomercials
از طریق اینترنت به
صورت سایت های تخصصی ، سایت های غیر تخصصی ، تبلیقات وآموزشی از طریق مجه ،
روزنامه ها به صورت مقاله وآگهی های هدفمند و پرسش وپاسخ از طریق بیل
بورد با کمک متخصصین حرفه ای وبازاریاب .
پیشنهاد میشود با شعار اراده ملی ، بسیج عمومی برای
ترویج شیر مادر مطرح گردد تا از این نعمت خدادادی برای سلامت کودکان ونوزادان به
بهترین نحو استفاده گردد.
