پروفسور محمد
حسين سلطان زاده
استاد
دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي
به نظر می رسد عدم تحمل غذا شایع تر از آلرژی غذایی باشد . شیوع آلرژی غذایی در
دوران شیر خواری بیشتر است در کودکی کاهش یافته و در بزرگسالی بسیار کمتر می شود .
شیوع آن در کودکان 4 تا 8% و در بالغین 1 تا 2% گزارش شده است.برای این که
واکنش
آلرژیک به غذا روی دهد پروتئین ها یا سایر مولکولهای بزرگ غذا (آنتی ژن ها و اآلرژن
ها ) باید از دستگاه گوارش جذب شده یا سیستم ایمنی تعادل نموده و ایجاد پاسخ کنند.
در شرایط طبیعی دستگاه گوارش و سیستم ایمنی سدی ایجاد میکنند که مانع جذب اغلب
پروتئین ها ی دست نخورده می گردد.اگر این سد مختل شود حساسیت آلرژیک روی داده و
تماس مجدد با آن ماده ایجاد واکنش آلرژیک می کند.بعضی مواد شیمیایی ساده(مولکول
های کوچک )با اتصال به پروتئین های بزرگ تر باعث آلرژی می شود.
نشانه های زیادی در آلرژی غذایی روی میدهد:
نشانه های گوارشی 70%نشانه های پوستی 24%و تنفسی 6%دیده می شود.خظرناک ترین واکنش
آلرژیک آنافیلاکسی سیستمیک شامل درد شدید شکم تهوع کاهش فشار خون درد سینه کهیر
اسهال شوک و مرگ است .
شروع نشانه ها پس از مصرف غذا ممکن است فوری(کمتر از 2 ساعت )تدریجی (2 تا 24 ساعت)
یا تاخیری (بیش از 24 ساعت) باشد.اغلب واکنش های آلرژیک غذایی در طی دو ساعت اول
مصرف غذا دیده می شود.نشانه ها به مقدار مصرف و جذب آنتی ژن(آلرژن)نوع واکنشی که
روی می دهد و حساسیت عضو هدف بستگی دارد.
نشانه های آلرژی غذایی:
گوارشی:
درد
شکم تهوع استفراغ اسهال خونریزی گوارشی خارش دهان و حلق
پوستی:
کهیر اگزما قرمزی خارش
تنفسی:
آبریزش بینی
سیستمیک:
آنافیلاکسی
ثابت نشده یا مورد اختلاف نظر:
اختلالات رفتاری ضعف و خستگی اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی اختلالات روانی سر درد
میگرنی شایع ترین عوامل ایجاد کننده آلرژی غذایی غذاهای متداول با پروتئین زیاد به
خصوص بامنشاء گیاهی یا دریایی هستند مانند تخم مرغ ماهی شیر بادام زمینی سویا و
گندم در شیرخوران و کودکان و ماهی مغزها بادام زمینی صدف و سویا در بالغین.
اما آلرژی غذایی می تواند در برابر هر غذایی ایجاد گردد.
آنتی ژن ها اغلب پروتئین های بزرگ با وزن مولکولی10000 تا 70000 دالتون هستند.
خطر ایجاد آلرژی غذایی به ارث تماس با غذا (آنتی ژن)نفوذ پذیری دستگاه گوارش وعوامل
محیطی بستگی دارد.
نفوذ پذیری دستگاه گوارش در اوایل شیرخواری بیشتر است و به تدریج با تکامل دستگاه
گوارش
کاهش می یابد . بیماری های گوارشی سوءتغذیه نارسی و نقص ایمنی موجب افزایش این
نفوذپذیری و خظر ایجاد آلرژی غذایی می گردد.
مقدارآنتی ژن مصرف شده نیز مهم است.بعضی غذاها زمانی که به مقدارکم مصرف شوند تحمل
می گردند.نشانه های بالینی آلرژی غذایی ممکن است با آلرژی های استنشاقی در فصل ها
یا محیط های مختلف تشدید گردند.آلرژن های استنشاقی شایع گرد و غبار منزل و پشم
حیوانات کپک و گرده گل و گیاه هستند.
برخی عوامل محیطی مثل دود سیگار و استرس ورزش و سرما نیز ممکن است نشانه های بالینی
آلرژی غذایی را تشدید کنند.
نشانه های عدم تحمل غذا مشابه آلرژی غذایی است اما درمان آن
متفاوت می باشد.
تست های جلدی آلرژی در تشخیص و درمان این حالات مفید است.افزودنی های غذایی از جمله
مواد از جمله مواد نگهدارنده و رنگها واکنش های زیان آور ایجاد می کنند.
برای تشخیص آلرژی غذایی تست ساده ای وجود ندارد.حذف غذاها از برنامه غذایی بر پایه
تشخیص نا مناسب می تواند وضعیت تغذیه ای را به مخاطره اندازد.
گرفتن شرح حال اولین راه تشخیص است .توصیف نشانه ها زمان بلع غذا تا شروع نشانه ها
و توصیف آخرین واکنش ها فهرست غذاهای مشکوک و تخمین مقدارغذای لازم برای ایجاد
واکنش اهمیت دارد.سابقه خانوادگی آلرژی و شرح حال غذایی شروع تغذیه باید پرسش شود.
معاینه فیزیکی شامل اندازه گیری وزن قد و دور سر (در شیرخواران)است .کاهش وزن یا قد
می 
تواند
به علت سوءجذب یا آلرژی غذایی باشد.برنامه غذایی 1 تا 2 هفته و نوع غذا و زمان و
مقدارمصرف آن و زمان شروع نشانه ها و داروهای مصرفی ثبت می گردد.
حذف غذا مرحله بعدی تشخیص است .غذای مشکوک به مدت دو
هفته یا تا زمان بهبود نشانه ها از برنامه غذایی حذف می شوند.اگر نشانه ها بهبود
نیافت و آلرژی هنوز مورد نظر باشد رژیم های غذایی محدود تر با حذف شیر گاو تخم مرغ
و گندم و سایر آلرژن های شایع توصیه می شود.
درمان:
درمان آلرژی غذایی و عدم تحمل غذا حذف غذا های مورد نظر از برنامه غذایی است و به
شدت به حساسیت فرد بستگی دارد.در موارد حساسیت زیاد تمام انواع غذای مورد نظر حذف
می گردد در حالی که در موارد خفیف تر مقادیر کم تحمل می شود.
آلرژی به شیر گاو و سویا و تخم مرغ بیشتر از سایر موارد با افزایش سن بهبود می
یابد.هر1 تا 3 ماه غذا مجددا مصرف می شود.مصرف غذا در مواردی که واکنش های شدید به
دنبال داشته باشد باید در جایی انجام شود که امکان درمان آنافلاکسی وجود
دارد(بیمارستان)
شیر گاو شایع ترین آلرژن دوران شیرخواری است و در حدود 5%شیرخشک خواران روی می دهد
.
نشانه های این آلرژی عبارتند از :
رنگ پریدگی واستفراغ45 دقیقه تا 20 ساعت پس از مصرف آن و کهیر و آنژیوادم در طی 5
دقیقه از مصرف شیر با تست جلدی مثبت و اگزما وبرنشیت یا اسهال بیش از 1 روز پس از
مصرف شیرو یبوست.
شیر مادر تغذیه ارجح برای تمام شیر خواران است .اگر تغذیه با شیر مادر مقدور نباشد
پروتئین سویا یا پروتئین هیدرولیز شده کازئین توصیه می شود.15 تا 50%موارد مبتلایان
آلرژی به شیر گاو ممکن است آلرژی به سویا داشته باشد .بنابراین در مواردی که
تظاهرات بالینی واکنش آلرژیک به شیر گاو وجود دارد مصرف کازئین هیدرولیز شده توصیه
می شود اما مصرف شیر بز و شیرخشک توصیه نمی شود.
