پروفسور محمد
حسين سلطان زاده
استاد
دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي
لبنیات بعنوان
Functional foods
توجه جدی به مسائل سلامت و هزینه های سنگین درمان موجب شکوفا شدن پیشگیری در همه
ابعاد شده و تغذیه به عنوان یکی از عوامل مهم در مرکز این توجهات قرار گرفته است.
در اواخر دهه 1980 شواهد اپیدمیولوژیک مشخص کرد که رژیم های حاوی میوه جات و
سبزیجات موجب کاهش بروز بیماری های قلب و عروق و سرطان می گردند و از آن توجه
محققین علاوه بر پیشگیری از بیماری ها به
optimal Health
(سلامت کامل ) زندگی طولان تر و فعال تر معطوف گردید.
مواد لبنی برای سال ها به عنوان یک منبع مغذی از نظر کلسیم و پروتئین شناخته شده
ولی تحقیقات اخیر نشان داده که جایگاه حقیقی آن بالاتر است و به عنوان
Functional foods
باید تلقی گردد. از جمله آثار مفید مواد لبنی کاهش فشار خون و پیشگیری از برخی
سرطان ها افزایش قدرت دفاعی بدن تأمین سلامت روده ها پیشگیری از بروز سنگ های کلیه
– جذب بهتر مواد مغذی و دخالت در تنظیم وزن بدن است.
1-
سلامت استخوان ها
اثر خوب مصرف لبنیات در تامین سلامت استخوان ها از قدیم شناخته شده و همه عوامل
موجود در مواد لبنی از جمله کلسیم ویتامین
D
پروتئین ، فسفر ، منیزیوم ، ویتامین
A
، ویتامین
B6
و روی هر یک به طور جداگانه در تأمین سلامت استخوان ها موثرند که مواد لبنی جاوی
کلیه مواد فوق الذکر است.
2-
کاهش فشار خون
مطالعات مختلف اثر مواد لبنی را در کاهش فشار خون های متوسط ثابت کرده است که این
اثر بیش از اثر کلسیم به تنهایی است. رژیم غذایی مناسب برای کنترل فشار خون (مصرف
میوه جات ، سبزیجات و مواد لبنی ) مترادف با درمان دارویی است. با رعایت رژیم غذایی
مناسب بروز بیماری های کرونر 15% و سکته مغزی 27 % کاهش خواهد یافت.
پیشگیری از بروز موادی از سرطان
به علت مواد بیولوژیک موجود در شیراز جمله (Conjugatesd
CLA
)
Linoleic
مواد لبنی خواص ضد سرطانی دارند و این اثر در سرطان های کولون و پستان مشخص شده
است گرچه سرطان های کولورکتال و پستان مولتی فاکتوریال هستند اما به هر حال اثر خوب
مصرف مواد لبنی در پیشگیری از سرطان های پستان و کولون تایید شده است.
3-
کارایی بهتر سیستم ایمنی
در مواد لبنی سه عامل برای بهبود کار سیستم ایمنی وجود دارد:
الف )CLAG
(Conjugat
Linoleic Acid
با توجه اینترلوکین
II
تسریع فاگوسیتوزماکروفاژها و افزایشnoyte
Sple
ب )
Probiotic Bacteria
با افزایش بیشتر
lgA
و
Cytokaine
ها
ج)
Whey Protein
با اثر ضد هلیکوباکترپیلوری و به علت وجود
Cytseine
با افزایش سطح گلوتاتیون موجب تکثیر لنفوسیت ها می گردد.
کوشش صنایع غذایی معطوف به تولید خالص و استفاده از خصوصیات بیولوژیک
Whey
پروتئین است.
4-
تامین سلامت و عملکرد روده ها
مواد لبنی به علت داشتن پروبیوتیک ها مثل لاکتوباسیل ها و بیفیدوس باکتریا موجب
سلامت روده ها و جلوگیری از بیماری های اسهالی (ویروسی ، مسافری ناشی از مصرف آنتی
بیوتیک ها ، بیماری های التهابی روده ) شده و با تحریک حرکات روده ها موجب رفع
یبوست شده و علاوه بر آن موجب پیشگیری از بروز آلرژی و افزایش تحمل لاکتوز می گردد.
5-
پیشگیری از بروز سنگ های مجاری ادرار
بر خلاف اعتقادات قبلی که کسانی که مبتلا به سنگ های مجاری ادرار می شود لبنیات از
رژیم غذایی شان حذف می شود مصرف مواد لبنی در پیشگیری از بروز سنگ های مجاری ادرار
موثرند.
6-
جذب بهتر مواد مغذی
رسالت اولیه شیر تامین مواد غذایی برای نوزادان و شیرخواران در حال رشد است باین
ترتیب شیر نه تنها منبع غذایی خوب برای انسان شناخته شده بلکه در انتقال مواد مغذی
از روده ها به نسوج نیز نقش اساسی دارد:
شیر حاوی مقدار زیادی
Long chain Fatty Acid LCFAS
است که موجب جذب بهتر کلسیم می گردد. لاکتوفرین موجود در شیر نه تنها موجب جذب بهتر
آهن می گردد
بلکه موجب ثبات و غیر سمی بودن آن هم می شود.
شیر باعث جذب ویتامین
E
می گردد و خلاصه باید گفت که شیر نه تنها خود حاوی مواد مغذی متعددی است بلکه جذب
سایر مواد مغذی را نیز تسهیل می کند.
7-
کاهش وزن
مطالعات مختلف اثر خوب مصرف فرآورده های لبنی را برای کاهش وزن تایید نموده اند این
اثر بیشتر از طریق مصرف کلیسم موجود در مواد لبنی اعمال می شود. متاسفانه بر مبنای
باورهای غلط در بسیاری از رژیم هایی که برای کاهش وزن به مردم توصیه می شود حذف
مواد لبنی گنجانده شده در حالی که مصرف مواد لبنی گنجانده شده در حالی که مصرف مواد
لبنی با چربی متوسط برای کاهش وزن نیز مفید است زیرا:
چربی متوسط برای کاهش وزن نیز مفید است زیرا :
8-
اولا بیشتر از انواع چربی ها ضروری و مفید هستند و کارشناسان مواد غذایی مصرف آنها
را مفید شناخته اند. در عین حال انجمن قلب آمریکا طی بیانه ای عوارض مصرف چربی کم
در رژیم غذایی (کمتر از 15% کل کالری دریافتی ) را تذکر داده که باعث افزایش تری
گلیسیریدها و کاهش
H.D.L
می گردد. در مجموع مواد لبنی با داشتن چربی های مفید مثل (CLFA)
اسفنگولیپیدها ، اسیدبوتیریک و اسید استئاریک موجب بهتر شدن وضعیت متابولیسم بدن می
گردد وظیفه کمپانی های تولید مواد لبنی ایجاب می کند که انواع مختلفی از این مواد
با درصد چربی های مختلف مطابق سلیقه مصرف کننده تهیه و به بازار عرضه کنند و
باورهای غلط در مورد عوارض چربی های مواد لبنی به تدریج از ذهن مردم پاک گردد.
مصرف غلات با سبوس
استفاده از غلات کامل (بدون جدا کردن سبوس ) همیشه به عنوان یک غذای مفید و
بهداشتی تلقی می شد ، اما مطالعات اپیدمیولوژیک نقش موثر این مواد را در پیشگیری از
بیماری های قلبی و عروق ، دیابت ، برخی انواع سرطان ها و چاقی تأیید نموده توصیه
های بهداشت غذایی استفاده منظم از نان و غلات سبوس دار رژیم غذایی است که هم اکنون
در جوامع شهری کمتر مصرف می گردد مسئولین بهداشت باید مردم را به اهمیت استفاده از
این مواد آشنا و کوشش کنند تا سهم این مواد در سبد خانوار افزایش یابد.
اسیدفولیک
سالهاست اسید فولیک به عنوان یک ماده پیشگیری کننده از بروز آنومالی های دستگاه
عصبی شناخته شده و در این رابطه سفارش شده که کلیه خانم ها در سنین باروری باید
روزانه یک میلی گرم از این ویتامین مصرف نمایند. در عین حال مدت هاست که افزایش
هموسیستن خون به عنوان یک علامت خطر برای بروز بیماری های کرونر شناخته شده و مصرف
روزانه اسیدفولیک می تواند میزان هوموسیستین خون را به حد طبیعی نگهدارد. به همین
جهت از غلات سبوس دار و فراتر از آن افزایش مصنوعی اسیدفولیک در آردها یک اقدام
بسیار خوب بهداشتی است. غلات
سبوس دار حاوی بسیاری از مواد بیولوژیک مفید (آنتی اکسیدان ها ، فیبرها ، اسید های
چرب غیر قابل اشباع هستند که نقش هر کدام به تنهایی برای حفظ سلامت انسان تایید
گردیده و مجموع آنها اگر به طور منظم و روزانه از طریق غذا استفاده شوند آثار بسیار
مهم در حفظ سلامت انسان خواهند داشت.
دانه های روغنی (آجیل)
NUTS
در سال های اخیر تحقیقات زیادی در زمینه روغن شده و منفقا به یک نتیجه کلی رسیده که
با افزایش مصرف
NUTS
( آجیل) خطر بروز بیماری های قلب و عروق کاهش می یابد ، این اثر مفید فراتر از
آثار خوب مصرف چربی های غیر اشباع به تنهایی است زیرا آجیل حاوی مواد مغذی و
بیولوژیک متعددی است که هر کدام از آنها نیز آثار مفید خود را برای بدن دارند ،
تجمع آنها باعث افزایش اثر می گردد در این رابطه باید از مصرف گردو ، زیتون ، بادام
، پسته نام برد و سفارش کرد که نان سبوس دار با انواعی از دانه های روغنی استفاده
شود و در زندگی روزمرده به مصرف آجیل و دانه های روغنی اهمیت داد.
