آرزوی هر مادری این است که دوران بارداری خود را به خوبی و تندرستی بگذراندوجنین یا فرزند آینده اش که درون رحم اوست,به خوبی رشد کند تا بعد از 9 ماه انتظار ,فرزندی سالم و طبیعی متولد گردد.برای این منظور مادر باید:                                                  

1-در دوران آبستنی خود تغذیه صحیح وسالم داشته باشد.

2-از برخورد با عوامل خطر ساز جلوگیری کنند.

3-از مصرف دارو خودداری نماید.

رژیم غذایی وتغذیه صحیح مادر در دوران آبستنی

خانم هایی که از نظر مالی نسبتا" محروم و تحصیلات کمی هم داشته باشند,از نظر تغذیه و رژیم غذایی دوران بارداری بیشتر آسیب پذیرند.از طرفی بعضی از خانواده ها به خانمی که تازه ازدواج کرده وآبستن شده است,

توجه چندانی نداشته ورفتار ظالمانه ای نسبت به او ابراز می دارند.خانمی که حامله شده است,نه فقط به حمایت روانی ورفتار خوب اطرافیان نیاز دارد,بلکه به علت پرورش جنین داخل رحم خود ,نیاز به تغذیه کافی و سالم دارد تا جنین اوکاملا" رشد کند وسالم متولد شود.

کمبود مواد غذایی در دوران آبستنی ,نه فقط منجر به ضعیف و لاغر شدن مادر می شودبلکه رشد جنین را هم تحت تاَتیر قرار داده و باعت می شود نوزاد با وزن کم و یا حتی ناقص متولد می گردد.جنین در داخل رحم مادر رشد بسیار سریعی دارد(وزن جنین از یک گرم در هفته هشتم به3200   تا3500 گرم در هفته چهلم حاملگی می رسد. )  .بنابراین جنین به شدت به مواد غذایی نیاز داردکه باید از راه جفت به جنین برسد.

به طور کلی مادر بار دار باید از بد خوری ,کم خوری یا پرخوری خودداری نموده وغذای متعادل ومتنوع مصرف کندواز خوردن مواد غذایی سرخ شده,تند وشور ودارای موادرنگی بپرهیزید.مقدار مواد غذایی یک زن آبستن و یک خانم معمولی در جدول شماره 1 نشان داده و مقایسه شده است.

جدول شماره 1:مقدار متوسط مواد اصلی ضروری در هر 24 ساعت برای خانم آبستن و خانمی که آبستن نیست:

- فرهنگستان ملی علوم کشور امریکا, مواد غذایی که رژیم متعادل و کافی روزانه مادر را در دوران آبستنی تامین می کند , به شرح زیر توصیه کرده است:

1-حداقل نیم لیتر شیر

2-یک وعده غذای گوشتی (سفید یا قرمز)

3-یک عدد تخم مرغ

4-دو وعده میوه که یک وعده آن مرکبات(لیمو,نارنگی,یرتقال,گریپ فروت)باشد.

5-دو دا سه نوبت سبزیجات ,یک نوبت سبزی خام (هویچ, کلم و کاهو)و یک نوبت سبزی سبز یا زرد پخته شده.

6-دو یا سه تکه نان

7-دو قاشق کره(که حاوی 30000 واحد ویتامین (( آ )) در هر کیلو گرم آن باشد.

8-مقدار 400 واحد ویتامین (( د))

شیر برای مادر باردار غذای بسیار خوبی است ,زیرا دارای املاح فسفر و کلسیم است که برای تشکیل استخوان و دندان جنین لازم است.همچنین منبع خوبی از پروتيین و ویتامین می باشد.اگر مادر روزانه یک لیتر شیر مصرف کند ,یک چهارم کالری مورد نیاز خود را به دست می آورد.مادر آبستن می تواند به جای شیر از فراورده های لبنیات مانند ماست,پنیر و دوغ هم استفاده نماید.

 نیازهای غذایی مادر در 9 ماه آبستنی

الف)در اوایل دوران آبستنی (1 تا 3 ماهگی تمام)

-در این دوران که اعضای مختلف بدن جنین تشکیل می شود ,تغذیه صحیح مادر به ویژه از نظر کیفیت  ,اهمیت به سزایی دارد.متاسفانه در این دوران تعداد زیادی از مادران به عوارض گوارشی مانند تهوع,استفراغ و کم اشتهایی دچار می شوند و همین مساله اثرات منفی بر دریافت مواد غذایی آنان دارد.به همین جهت توصیه می شود که آبستن شدن باید با برنامه ریزی صحیح انجام شده و هر خانمی هنگامی باید آبستن شود که از نظر تغذیه مشکلی نداشته باشد,تا کمبود های قبلی همراه با ناراحتی های دوران بارداری ,اورادچار سوء تغذیه نکند.

در صورت بروز عوارض فوق ,مادر باید بداند که این دوران زود گذر است و با کمی دقت در انتخاب مواد غذایی ,به ویژه از نظر کیفی,به خوبی می تواند آن را یشت سر بگذراند.خالی بودن معده,یبوست و خستگی های جسمی و روحی می تواند موجب تشدید این ناراحتی ها شود.بنابراین در صورت بروز علائم و عوارض فوق,استفاده از غذاهای سبک ,کم حجم و زود هضم در دفعات متعدد اغلب مفید می باشد.رژیم غذایی این مادران باید کم آب وکم چرب باشد(غذاهایی مانند نان برشته ,ینیر ,کباب,تخم مرغ آب یز,سیب زمینی و مربا غذاهای مناسبی هستند.)در این حالت بهتر است ا آشامیدن مایعات زیاد خودداری شود.استراحت بعد از غذا حتی برای مدت خیلی کوتاه نیز می تواند در بر طرف کردن حالت تهوع موثر باشد.

در شرایط حادتر,خوردن تکه ای کوچک از یخ یا گذاشتن کیسه یخ روی معده به مدت چند دقیقه می تواند موثر باشد.در صورت وجود یبوست,استفاده از غذاهای ملین مانند میوه های خشک(انجیر خشک,آلوی خیسانده,قیسی,برگه)سبزی هایی مانند کاهو ,خیار و نخود سبز پخته و اضافه کردن روغن زیتون یا هر روغن مایع دیگری به سالاد ,به برطرف کردن یبوست کمک می کند.

ب)اواسط دوران آبستنی (4 تا 6 ماهگی تمام)

در این دوران رشد جنین سریع تر از قبل است ومادر دیگر از بی اشتهایی وتهوع ماههای اول رنج نمی برد,ولی نیاز او به مواد غذایی جهت حفظ سلامت خود و جنین بیشتر می شود.

ج)اواخر دوران آبستنی (7 تا 9 ماهگی تمام)  

در ماههای آخر آبستنی ,جنین رشد سریع تری دارد.در این دوره مادر باید برنامه غذایی خود را طوری ترتیب دهد که هم رشد جنین به خوبی تامین شود و هم اندوخته کافی برای یک دوران شیر دهی موفق در آینده داشته باشد.بنابراین مادر آبستن باید در طول دوران بارداری از تمام گروههای مواد غذایی در حد اعتدال مصرف کند و تعادل و تنوع غذایی را با استفاده از گروههای غذایی ذیررعایت نماید:

1-  مواد لبنی(شیر ,ماست,دوغ,ینیرو...)

2-  انواع گوشت ها (گوشت گوسفند ,گوساله,مرغ و ماهی )و مواد غنی از پروتئین(تخم مرغ و حبوبات)

3-  مواد نشاسته ای (نان,آرد گندم,برنج,ذرت و فراورده های غلات مانند ماکارونی و...)

3

4-  انواع میوه ها

5-  سبزی های مختلف

مصرف روزانه پنج گروه غذایی بالا به همذراه مقداری چربی و شیرینی در حد تعادل به منظور دریافت انرژی بیشتری که مورد نیاز دوران بارداری است ,برنامه غذایی یک زن آبستن را تشکیل می دهد.مقدار مورد نیاز از گروههای مواد غذایی در دوران آبستنی به شرح زیر است:

1- گروه لبنیات: هر روز 4 سهم (واحد)یا جایگزین آن مصرف شود.یک سهم از لبنیات عبارت است از یک لیوان شیر (240 میلی لیتر ,تقریبا" معادل یک چهارم لیتر )یا یک شیشه شیر پاستوریزه کوچک.این 4 سهم می تواند 4 لیوان شیر ,یا 4 لیوان ماست یا 2 لیوان شیر و 2 لیوان ماست باشدو یا جایگزین های دیگر این گروه مثل دوغ,کشک و پنیر باشد.

2-گروه گوشت وحبوبات: شامل انواع گوشت ,تخم مرغ و حبوبات است.از این گروه روزانه باید 120 گرم یا 4 (واحد) مصرف شود .یک سهم گوشت معادل 30 گرم گوشت پخته لست که می تواند با 30 گرم پنیر (از گروه لبنیات )با یک عدد تخم مرغ یا نصف فنجان حبوبات پخته شده جایگزین شود .از این گروه بهتر است جایگزین های متنوع و مختلف استفاده شود.

3- گروه مواد نشاسته ای: از این گروه روزانه 6 تا 11 سهم یا جایگزین آنها مورد نیاز است .یک سهم نان برابر 25 تا 30 گرم نان برابر 25 تا 30 گرم نان است (یک کف دست از نان بربری )که می تواند با نصف فنجان برنج پخته جایگزین شود.از این گروه بهتر است جایگزین های متنوع و مختلف استفاده شود.

4-گروه میوه جات: از گروه میوه جات روزانه بین 2 تا 4 سهم (واحد) باید مصرف شود .یک سهم میوه می تواند یک عدد پرتقال متوسط  یا سیب درختی متوسط باشد.همچنین نصف موز بزرگ ,نصف گریپ فروت,دو عدد نارنگی متوسط ,یک عدد لیمو ترش و دا دک چهارم طالبی کوچک هم یک واحد میوه محسوب می شود.در این گروه باید از میوه های متنوع در طول روز استفاده کرد.

5-گروه سبزی ها: توصیه می شود هر روز انواع سبزی ها مصرف شود.گوجه فرنگی ,سبزی هایی با برگ سبز تیره(مانند اسفناج یا کاهو)یا سبزی های زرد(مانند هویچ یا کدو حلوایی)نمونه هایی از گروه سبزی ها هستند. از این گروه باید 2 تا 4 سهم استفاده شود .یک سهم سبزی ,معادل یک فنجان سبزی خام یا نصف  فنجان سبزی پخته است.

مادر آبستن باید هر روز از هر پنج گروه فوق ,همراه با مقدار کمی چربی (کره,خامه,روغن گیاهی و...)و شیرینی (ژله ,عسل ,مرباو...)استفاده نماید.

مواد غذایی اصلی و ضروری دوران آبستنی که سلامت مادر و جنین را تامین می کند. 

مواد غذایی را که یک خانم باردار مصرف می کند از راه جفت به جنین او می رسد ,بنابراین خانم باردار باید مواد غذایی تازه مانند سبزیجات و میوه جات مصرف نموده و از خوردن مواد چرب,شور و تحریک کننده و غذاهای کنسرو شده که به صورت تجاری تهیه شده و دارای مواد افزودنی و نگهدارنده هستند ,خودداری نمابد .همچنین در پختن مواد غذایی باید از چربیهای اشباع نشده گیاهی (روغنهای ذرت,زیتون و آفتابگردان)استفاده شود.از آنجا که قهوه و چای و شکلات گرم ,دارای کافئین و نئین بوده و این مواد از راه جفت به سرعت به جنین می رسد ,بنابراین مادر می تواند از ابتدا روزانه 3 فنجان از این مواد مصرف نموده و به تدریج مقدار آن را کم کند .

مواد اولیه غذایی که برای سلامت مادر و جنین ضروری است,عبارتند از:                  

 کلسیم:کلسیم برای رشد استخوان و دندانهای جنین مخصوصا"در هفته هشتم دوران بارداری ضروری است .مادر آبستن در دوران حاملگی دو برابرزمان پیش از آبستنی به کلسیم نیاز دارد.بهترین منبع کلسیم ,شیر و فراورده های آن مانند پنیر و ماست ونیز سبزیجات سبز برگ می باشد.از آنجایی که شیر وفراورده های آن دارای چربی نیز می باشد ,بهتر است مادر باردار از شیر و لبنیاتی که چربی آن گرفته شده یا کم چربی است استفاده نماید.(تصویر شماره 5)

شما می توانید کلسیم مورد نیاز روزانه خود را با خوردن یک عدد نان ,80 گرم پنیر ,180 گرم گوشت ماهی یا لیوان شیر در هر روز تامین نمایید.

پروتئین :

 پروتئین از 20 نوع آمینو اسید ها ساخته شده است که برای ساخته شدن سلولهای نسوج اعضای بدن ضرورت دارند.  .بدن انسان خود می تواند 12 نوع از 20 نوع آمینو اسیدهای مورد نیاز بدن را بسازدولی 8 نوع آن باید از راه مواد غذایی به بدن انسان برسد.این 8 نوع آمینو اسیدها در مواد غذایی مانند گوشت قرمز ,ماهی ,تخم مرغ, لبنیات و حبوبات وجو دارند.مادری که آبستن  می گردد نیاز او به مواد پروتئینی 30 در صد افزایش می یابد.یعنی از 45 تا 60 گرم در روز به 75 تا 100 گرم افزایش می یابد .از طرف دیگر برای ساخته شدن اعضای جنینی (عضلات,استخوانها و دیواره اعضاو...)به پروتئین (آمینو اسید ها )نیاز است .بنا براین مادر آبستن باید مواد غذایی پروتئین دار مانند گوشت قرمز ,ماهی و مرغ که چربی آن گرفته شده باشد  ,حبوبات و شیر و فراورده های آن استفاده نماید.(شکل شماره 6)گوشت ماهی دارای پروتئین با کیفیت بالاست و چربی آن نیز از چربی های خوب می باشد.

مادر آبستن باید جگر مصرف نکند ,زیرا ویتامین آ در آن زیاد است و ممکن است برای جنین ضرر داشته باشد.

:بدن خانم آبستن به تمام ویتامین ها نیاز دارد که باید از راه مصرف مواد غذایی به بدن او برسد.به جز ویتامین (د)    cویتامین  ویتامین (سی ) مخصوصا "برای ساختن و تکامل جفت ضرورت دارد.ویتامین (سی ) همچنین بدن مادر آبستن را در برابر عفونتها مقاوم نگه می دارد .این ویتامین در بدن ذخیره نمی شود.بنابراین مادر حامله باید هر روز از مواد غذایی  ویتامین (سی)دار مانند میوه جات وسبزی جات استفاده نماید.

ودتامین (سی)در برابر عوامل محیطی مانند نور و حرارت نا پایدار و از بین میرود,به طور مثال :اگر یک پرتقال قاچ زده در هوای آزاد به مدت 30 دقیقه بماند,نصف ویتامین (سی) آن از بین می رود.بنابراین مواد غذایی دارای ویتامین (سی)را باید در محیط خشک و تاریک نگه داری کرد.ودتامین (سی )مواد غذایی(سبزیجات)در هنگام پختن از بین می رود,بنابراین مواد غذایی را به طریقه بخار پز بایدمورد استفاده قرار داد.

خیس کردن سبزیجات در آب داغ هم موجب از بین رفتن ویتامین (سی) می شود .

ملح آهن:

 در دوران آبستنی نیاز به آهن افزایش می یابد,زیرا بدن مادر نیاز بیشتری به اکسیژن داردو اکسیژن به وسیله خون که قسمت اصلی آن از آهن ساخته می شود,حمل می گردد.از طرفی جنین در اواخر دوران داخل رحمی باید از مادر آهن دریافت ودر بدن خود ذخیره نموده و در چند ماه بعد از تولد مصرف نماید.اهن مواد غذایی حیواند بهتر از آهن مواد غذایی گیاهی مانند غلات ,عدس و میوه جات خشک جذب می شود.بنابراین بهتر است مادران بارداراز گوشت بدون چربی که منبع خوبی از آهن است ,استفاده نمایند.اگر گوشت با گیاهانی که دارای ویتامین ث هستند مانند (مرکبات و گوجه فرنگی)مصرف شود جذب آهن از روده ها افزایش می یابد با توجه به اهمیت آهن و امکان عدم دریافت کافی  آن از مواد غذایی برای اطمینان از رسیدن آهن کافی به بدن توصیه می شودمادران باردار از ماه چهارم دوره آبستنی آهن را به صورت قرص و به مقدار 30تا 60 میلی گرم در روز مصرف نمایند.

فیبر های گیاهی (مواد هضم نشدنی):

سبزیجات و میوه جات دارای مقدار زیادی مواد هضم نشدنی (فیبر گیاهی )هستند.سبوس گندم نیز یکی از فیبرهای گیاهی است .فیبر های گیاهی باید حتما" در رژیم غذایی مادر آبستن وجود داشته باشد,زیرا یبوست یکی از مشکلات دوره آبستنی است و مصرف  این مواد از یبوست جلوگیری می کند.بنابراین مصرف کافی و مناسب این مواداز اهمیت ویژه ای برخوردار است.

فولیک اسید:

فولیک اسید در خون سازی اهمیت داشته و کمبود آن نوعی کم خونی ایجاد می کند.کمبود فولیک اسید در خانم ها قبل از آبستنی و نیز در ماههای اول بارداری موجب آسیب و ضایعه لوله عصبی جنین و .ایمان زود رس می شود.بنابراین به خانم هایی که قصد آبستن شدن دارند,توصیه می شود غذاهای حاوی اسید فولیک مانند سبزیجاتی که برگ سبز دارند (گل کلم و اسفناج)که منبع خوبی از فولیک اسید می باشند مصرف کنند.چون فولیک اسید درآب حل شده و در حرارت از بین می رود,توصیه می شود غذاهای فوق با بخار آب پخته شود .خانمهایی که می خواهند آبستن شوند قبل از آبستن شدن می توانند فولیک اسید را به شکل دارو به مقدار 4/0 میلی گرم در روز مصرف نمایند.

آب ومایعات: در دوران آبستنی ,نوشیدن مایعات, مخصوصا" آب ضرورت دارد ,زیرا مایعات از راه کلیه دفع می شود و به سلامت بدن کمک می کند . همچنین از پیدایش  یبوست جلوگیری می نماید. اگر مادر ابستن مایعات کافی مصرف کند سبب می شود که مواد غذایی از راه جفت به جنین برسد.مادر آبستن باید روزانه 6 تا 8 لیوان آب و مایعات مصرف کند .مصرف مایعات دیگر مانند آب پرتقال و آب میوه های دیگر خوب و مناسب است ولی چای و قهوه باید حداقل مصرف گردد.

مادر آبستن باید سهی کند هر روز از مواد غذایی زیر کم و بیش مصرف نماید:

- شیر ,پنیر,ماست,(هیچ گاه پنیر غیر پاستوریزه مصرف ننمایید,زیرا ممکن است دچار بیماری مالت یا توکسوپلاسموز گردد.)

- سبزیجات برگ سبز دار تیره ,مواد هضم نشدنی و فولیک اسید.

- گوشت قرمز,گوشت مرغ و ماهی .

- نانی که از آرد تمام دانه های گندم تهیه شده باشد.

- برنج وماکارونی .

- آلو و کشمش.

شکر و شیرینی:

غذاهای شکر دار مانند شیرینی ها,کیک ,شکلات,سودا و نوشابه های شیرین ,غذاهای خوبی نیستند و موجب افزایش وزن مادر می شوند,بنابراین مادر در دوران بارداری تا حد امکان کمتر از این نوع  مواد مصرف کند .

چای ,قهوه ,شکلات:

اگر مادر باردار به مصرف این مواد عادت داشته باشد,می تواند روزانه یکی دو فنجان چای مصرف کند.در مورد قهوه بهتر است از قهوه های بدون کافئین به مقدار یک فنجان در روزمصرف کندو اصولا"برای نوشبدنی بیشتر از آب های معدنی استفاده گردد.

انواع چای های گیاهی ممکن است برای مادر آبستن ضرر داشته باشد.ولی در صورت عادت به مصرف باید از انواع آن با طعم میوه ,آن هم به مقدار یک فنجان در روز استفاده شود.

نمک:

بعضی از خانم ها عادت دارند به غذای خود نمک اضافه کنندو چون نمک در دوران آبستنی موجب تجمع آب در بدن مادر می گردد ,بنابراین مادر آبستن باید از خوردن نمک اضافی در این دوران خودداری نماید.

سیگار والکل در دوران آبستنی

کشیدن سیگار در دوران آبستنی ممکن است سبب کم شدن وزن وحتی سقط جنین گردد.اگر مادری در دوران آبستنی سیگار زیاد بکشد,چون ماده نیکوتین از راه جفت به جنین می رسد ,ممکن است نوزاد او پس از تولد مبتلا به بی حالی وحتی تشنج شود.زنان معتاد به سیگار که قصد باردار شدن را دارندباید به هر طریق سیگار کشیدن را کم یا قطع کنند.اگر پدر و مادر هر دو سیگارد هستند باید هر دو سیگار را کم یا قطع کنند.

اگر مادر آبستنی معتاد به مصرف الکل باشد وزیاد بنوشد.درابتدای آبستنی مقدار کمی الکل به جنین می رسد,ولی در اواخر دوران آبستنی  مقدار بیشتری وارد بدن جنین خواهد شد,به طور کلی میزان  الکل نسوج  بدن جنین,10 برابر مقدار الکل نسوج بدن مادر خواهد بود.الکل در مغز و کبد و لوزالمعده جنین جمع شده و ممکن است موجب بروز خطرات ونا هنجاریهایی در این اعضا گردد.

 غذاهایی که برای مادر آبستن زیان آور است

مصرف غذاهای از پیش تهیه شده و کنسرو شده:به بسیاری از غذاهای کنسرو شده مواد شیمیایی اضافه شده است تارنگ,طعم و مزه آن بهتر و همچنین ماندگاری آن را زیادتر نمایند.مادران آبستن باید از خوردن این نوع غذاها خودداری کنند مخصوصا" پنیر,گوشت,سوسیس,خیارشوروترشی های کنسرو شده.به بعضی از این غذاهای از پیش آماده شده مانند ماهی,پنیر , کالباس نیتریت اضافه شده است.نیتریت در هموگلوبین خون اثر می کندو موجب می شود که عمل انتقال اکسیژن هموگلوبین خون به نسوج بدن کمتر گردد.هر فردی مخصوصا" خانم های آبستن که می خواهند غذایی خریداری نمایندباید بر چسب چنین غذاهایی را کاملا"مطالعه نمایندو مطمئن شوند که چه موادی به آن افزوده شده و از مدت زمانی که می تواند مصرف گردد آگاه گردندو اگر چنین اطلاعاتی روی برچسب غذا وجود نداردهیچ گاه نباید آن را خریداری و مصرف کنند.  

آیا مصرف دارو در دوران آبستنی زیان آور است؟

بلی,رحم مادر,جایگاه بسیار مطمئن ومحفوظی است که جنین در آن رشد و نمو می کند ,ولی ممکن است داروها ,سموم,اشعه و عوامل بیماری زا بر روی جنین درون رحم مادر نیز اثر کندو ناهنجاریهایی در جنین پدید آورد و چون هر مادری از این که کودکش غیر طبیعی ,ناهنجار یا بد شکل به دنیا بیاید هراس دارد .لذا اولین سوال مادر پس از زایمان این است که(( آیا بچه من سالم است؟))

توجه:

شش هفته اول دوران آبستنی زمانی است که اعضای جنین در حال تشکیل شدن می باشد و مصرف دارو در این زمان اثرات سوء بیشتری خواهد داشت.در حقیقت در حدود بیست در صد از ناهنجاریهای کودکان ارثی است و هشتاد درصدبقیه به مشکلات دوران حاملگی یا زایمان مربوط است که در نتیجه کودک  را مبتلا به ناهنجاری ها عقب افتاده گی ها می سازد. بنابراین اگر خانمی قصد حامله شدن دارد یا حامله شده است باید به پرشک خود بگوید وبه توصیه های او عمل کند تا از ناهنجاریهای جنین او جلوگیری گردد.در مورد تعدادی از داروها مشخص شده است که اگر مادر در دوران حاملگی مصرف کند سبب ناهنجاری های جنین او می گردد,اما تعداد پر شماری دارو نیز وجود داردکه مشکوک شناخته شده اند,مانند آسپرین وشربت های ضد سرفه.

اگر مادر در دوران آبستنی به نکات زیر توجه کند,امکان پیدایش ناهنجاری در نوزاد او کاهش می یابد:

1-هیچ گاه نباید به توصیه دوست یا آشنادارو مصرف کند.از طرفی به هر علتی که به پرشک مراجعه کند ,باید یادآور شود که آبستن است.

2-اگر به عکس برداری نیاز پیدا کرد ,حتما"باید به پزشک متخصص رادیولوژی یاد اوری کند که آبستن است.

3-از تماس با افرادی که مبتلا به بیماریهای عفونی (مخصوصا"بیماردهای ودروسی )هستند,اجتناب نماید.

 سزارین و تاثیرات آن بر مادر و نوزاد

در کشور ما در سالهای اخیر بسیاری از زایمان ها به روش سزارین انجام می گیرد.عمل سزارین چه با درخواست وتمایل مادر وچه بنا به توصیه پزشک متخصص زایمان,در مقایسه بازایمان طبیعی ,مشکلات زیادی برای مادر ونوزاد بوجود می آورد.اگر سزارین زودتر انجام گیرد,ریه های نوزاد رشد نیافته و نوزاد پس از تولد دچار مشکلات تنفسی می گردد.از طرفی پیدایش درد و عفونت و افسردگی وناراحتی های روانی در مادران به دنبال عمل سزارین ,بیشتر از زایمان طبیعی است.

اگر بیهوشی مادر به صورت عمومی انجام گیرد,مادر پس از عمل سزارین بیهوش وسپس خواب آلود است و نمی تواند نوزاد خود را در آغوش بگیرد و او را شیر دهد ,به همین جهت رابطه عاطفی بین مادر و نوزاد برقرار نمی شود ونوزاد نیز به علت تحت تاثیر قرار گرفتن داروهای بیهوشی یا مسکن که برای مادر تجویز شده است ,خواب آلود است وپستان مادر را مک نمی زندو در نتیجه تغذیه نوزاد ,بعد از تولد(که زمان بسیار حساسی است )به درستی انجام نمی گیرد .اگر پس از عمل سزارین ,نوزاد سالم و فعال است ,باید بلافاصله او را به پستان مادر گذارد تامک بزند.برای نزدیک کردن نوزاد به پستان مادر باید پرستاران و اقوام و بستگان به مادر کمک کنند تا تغذیه نوزاد شروع شود (شکل شماره 13)اگر به علتی نوزاد بی حال است یا به اطاق مراقبت های ویژه برده شده است ,پستانهای مادر در 24 ساعت اول بعد از سزارین باید دوشیده شود ,(گر چه مقدار شیر بسیار کم باشد)ودر یخچال و فریزر نگهداری شودتا در موقع مناسب به نوزاد داده شود(باید توجه داشت تاریخ دوشیدن شیر روی شیشه نوشته شود).

اگر بیهوشی مادر نخاعی انجام گردد,ممکن است مادر به علت تهویه و تنفس ناکافی ریه هایش دچار کمبود اکسیژن خون گرددو در نتیجه نوزاد او نیز دچار کمبوداکسیژن خون گرددو عوارض غیر قابل جبرانی برای نوزاد بوجود آورد.برای جلوگیری از چنین پیش آمدها,پرشک متخصص بیهوشی وپزشک متخصص زایمان باید نظارت دقیق داشته باشند.

اگر مادر با بی حسی نخاعی سزارین شده است,باید به پشت بخوابد تا دچار سردرد ناشی از این بی حسی نگردد.مادر می تواند در حالی که به پشت خوابیده است نوزادش را در بغل گرفته و به او شیر دهد.اگر نوزادتحت تاثیر داروهایی که به مادر داده شده است ,نبوده و جنب و جوش دارد,مادر میتواند به پهلوی دیگر بخوابد و نوزاد خود را با هر دو پستان شیر دهد.داروها ومایعاتی که به مادر در خلال 48 ساعت بعد از عمل سزارین داده می شود,باید از نوعی انتخاب شود که بر نوزاد اثر سوئی نداشته باشد. به طور مثال داروی آسپرین یا کودئین ,مسکن های نسبتا" خوبی هستند,چون به آسانی از بدن مادر و نوزاد دفع می شوند.مادری که سزارین شده است,بویژه باید از طرف پرستاران و اقوام وبستگان مورد حمایت قرار گیردوبه او کمک شود.

پس از عمل سزارین مادر معمولا"تشویق و ترغیب می شود که راه برود,گرچه محل بریدن پوست شکم دردناک است.در چنین شرایطی مادر می تواند قرصهای مسکن استفاده کند.مادر می تواند در هنگام راه رفتن,عطسه,سرفه,خندیدن دست خود را روی محل برش شکم خود قرار داده تا درد کمتری را احساس کند.مادر باید از پزشک زنان و مامایی خود زمان شروع به ورزش و تمرین را جویا شود.مادر باید برای چندین هفته از زور زدن و فشار به خود آوردن خودداری کند.بخیه های محل عمل معمولا" بعد از چندین روز برداشته می شودمگر از نوعی باشد که خود جذب می شود.

  پرسش وپاسخ  

پرسش:آیا مصرف فولیک اسید در ابتدای آبستنی اهمیت داردوخانم حامله روزانه از چه مقدار فولیک اسید باید استفاده کند؟

پاسخ:فولیک اسید نوعی ویتامین است .تحقیقات نشان داده که این ویتامین برای تشکیل وتکامل نخاع جنین داخل رحم مادر ضرورت دارد.چون نخاع جنین در هفته های اول دوران آبستنی تشکیل می شود ,بنابراین خانم هایی که قصد حامله شدن دارند باید قبل از آبستنی و نیز در هفته های اول تا آخر سه ماهه اول دوران آبستنی خود ,روزانه4/0 میلی گرم فولیک اسید مصرف نمایند.

پرسش:آیا در دوران آبستنی می توانیم ازغذاهای آماده و بسته بندی شده مصرف کنم؟

پاسخ:مادر آبستن نباید از غداهایی که در کارخانه ها به صورت تجاری تهیه می شوند و به صورت بسته بندی وکنسرو شده در فروشگاهها عرضه می شود,استفاده نماید,زیرا به این نوع غذاها چربی زیاد ,نمک,موادنگهدارنده و مواد رنگی اضافه شده است.

پرسش:آیا در دوران آبستنی می توانم از آّب میوه های آماده و بسته بندی شده استفاده نمایم؟

پاسخ:آب میوه هایی که به آنها مواد معطر ,مواد رنگی و گاز اضافه شده است و در فروشگاهها وجود دارد,برای مادر آبستن ضرر داردوسلامت جنین را به مخاطره می اندازد.بهتر است از آب میوه های ططبیعی وتازه استفاده شود .از طرفی مادر آبستن نباید آب میوه هایی که کالری زیاد دارد مصرف کند,زیرا م.جب افزایش وزن او می گردد.یک لیوان آب ساده و یک لیوان شیر احتیاج روزانه مادر را تامین می کند .شیر و موز که مخلوط شده باشد هم خوش طعم و هم دارای مقدار زیادی کلسیم است و مادر می تواند هر روز مصرف کند.

پرسش:چه غذاهایی در دوران آبستنی زیان آور است وممکن است در مادر آبستن ایجاد بیماری کند؟

9پاسخ:مادر آبستن ممکن است با خوردن بعضی از غذاها یا رعایت نکردن بهداشت غذا دچار بیماری گرددو جنین او هم مبتلا گردد.اینک مختصری از این بیماری ها شرح داده می شود.

لیستریوز:

اگر خانم آبستنی غذاهایی مانند شیر یاپنیر پاستوریزه نشده یا گوشت کاملا"پخته نشده یا سالاد و شیرینی که به میکروب لیستریا آلوده شده باشدمصرف کند,میکروب مذبور در آن غذا رشد وتکثیر می یابد و مادر آبستن پس از خوردن دچار بیماری می گرددوجنین او نیز مبتلا شده و سقط می شود.اگر خانم آبستنی با گوسفند آلوده به این میکروب نیز تماس پیدا کند ممکن است مبتلا گردد.علائم این بیماری عبارت است از :علائم سرماخوردگی,اسهال ودرد شکم .بنابراین هر مادر آبستنی باید غذای خوب وسالم و بهداشتی مصرف کند.

سالمونلوزیز:

عفونت روده ای ناشی از میکروب های سالمونلا را سالمونلوزیز می نامند .اگر مادر آبستنی آّ یا غذاهای آلوده به میکروب های سالمونلا را مصرف کند.(آب آلوده ,تخم مرغ کاملا"پخته نشده یا گوشتی که کاملا"  پخته نشده باشد )یا با حیوانی که آلوده به این میکروب باشد تماس پیدا کند دچار این بیماری می گردد. علائم این بیماری عبارت است از تب, دردهای شدید شکمی,تهوع واسهال (بعضی مواقع همراه خون)که 6 تا 48 ساعت (به طور متوسط 24 ساعت)پس از خوردن غذای آلوده ایجاد می شود.برای پیشگیری از این بیماری مادر آبستن باید بهداشت را کاملا" رعایت کند ,قبل از خوردن هر غذایی دستهای خود را بشوید,مواد غذایی مطمئن وسالم مصرف کندو از خوردن مواد غذایی مشکوک وتخم مرغ نپخته و گوشت کاملا" پخته نشده و سبزیجات ضد عفونی نشده خودداری نماید.

توکسو پلاسموزیز:

ابتلا به عفونت تاشی از انگل توکسوپلاسماگاندی را توکسوپلاسموزیز می نامند.اگر مادری در دوران آبستنی خود گوشت آلوده که کاملا پخته نشده باشدمصرف کند یا مدفوع حیوان (مخصوصا" گربه)که مبتلا باشد تماس پیدا کند یا سبزیجات نشسته مصرف کند ممکن است دچار این بیماری گرددو جنین داخل رحم او مبتلا و دچار عقب افتادگی مغز می گردد. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری ,مادر آبستن باید از خوردن گوشت کاملا" پخته نشده خودداری کند و در خانه گربه نگه داری نکند.مگر با دستکش,زیرا خاک خانه ممکن است با مدفوع گربه آلوده باشد.خانمهای آبستن باید قبل از خوردن غذا دستهای خود را کاملا"با صابون بشویند.اگر خانم آبستنی مشکوک است باید از پزشک متخصص زنان و زایمان بخواهد که در ابتدای آبستنی خود از او از نظر این بیماری آزمایش خون انجام دهد تا بفهمد که مصون است یا نه.

پرسش:آیا خوردن ماهی هنگام آبستنی ضرر دارد؟

پاسخ:از نظر تغذیه مشخص شده است که روغن ماهی برای خانم های آبستن مفید است.از طرفی چون امکان دارد دریاچه یا رودخانه های پرورش ماهی آلوده به جیوه فاضلاب کارخانه ها گرددو در نتیجه مادر آبستن آلوده به جیوه و موجب تخریب سلولهای مغز جنین گردد,بنابراین سازمان غذا و داروی امریکا توصیه کرده است مادر آبستن در هر هفته بیش از 250 گرم ماهی مصرف نکند.

پرسش:آیا خوردن جگر هنگام آبستنی ضرر دارد؟

پاسخ:جگر دارای مقدار بسیار زیادی ویتامین ( آ ) می باشد.خوردن 100 گرم جگر گوسفند یا گوساله دارای 7000تا9000 واحد ویتامین ( آ ) می باشد.در صورتد که نیاز روزانه بدن به ویتامین ( آ ) 800 واحد می باشد.گرچه ثابت نشده است که خوردن جگر موجب نا هنجاریهای جنین می گردد ,ولی تحقیقی انجام گرفته ونشان داده شده است که اگر مادر حامله در دو ماه اول حاملگی خود 10000 واحد ویتامین ( آ ) مصرف کند خطر پیدایش ناهنجاری جنین او دو برابر می شود.بنا براین بهتر است مادر حامله از خوردن جگر در دو ماه اول حاملگی خودداری کند.

پرسش:آیا تولد نوزاد جدید در رفتار و اعمال وغذا خوردن کودکان دیگر خانواده اثر دارد؟

پاسخ:تولد و ورود نوزاد جدید در اعمال و رفتار کودکان دیگر خانواده اثر خواهد داشت.بعضی با نخوردن غذا,بعضی با رفتارهای گوشه گیری و افسردگی واکنش خود را نسبت به نوزاد جدید نشان می دهند.مادر از زمان آبستنی خود با صحبت کردن و محبت کردن به کودک بزرگتر او را برای قبول نوزاد جدید آماده سازد.