اهمیت تغذیه کودکان ونوجوانان در دبستان ودبیرستان
پروفسور محمد حسین سلطان زاده
متخصص کودکان ونوزادان
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
طی دوره بالینی عفونی از میوکلینیک آمریکا
www.Professorsoltanzadeh.com
·
اهمیت وعده نهار برای دانش آموزان دبستان وراهنمائی ودبیرستان :
پدیده جهش رشد در دوران نوجوانی که در ادامه روند رشد اوایل زندگی
روی می دهد ، نیاز فرد به انرژی ومواد غذائی را افزایش می دهد .
نیاز های غذائی در طی دوران جوانی و نوجوانی بسیار بیشتر از سایر
دوران های زندگی است . اگر مثلثی در نظر بگیریم که دریک رآس آن
تغذیه ودر رآس دیگر آن کنترل عفونت ودر رآس دیگر رشد وتکامل قرار
دهیم برای سلامت فکر وجسم این سه عامل در رشد وتکامل وسلامتی مهم
است . با توجه به هم بستگی تغذیه با رشد وتکامل ، تغذیه بهینه شرط
لازم وضروری برای کامل شدن پتانسیل روند رشد است . فردای جامعه با
دانش آموزان امروز شکل می گیرد باید حساسیت نسبت به سلامت آن ها
داشته باشیم . دغدغه سلامت دانش آموزان برای آینده کشور اهمیت ویژه
دارد
کمبود های غذائی ومصرف ناکافی مواد مغذی مورد نیاز در این دوران می
تواند منجر به تآخیر روند رشد وبلوغ جنسی شود . همچنین ، تغذیه
مناسب در این دوران می تواند به پیشگیری از بیماری های مزمن غیر
واگیردار دوران بزرگسالی از جمله بیماریهای قلبی عروقی ، بدخیمی ها
و استئوپروز منجر شود .
سلامتی دوران بزرگسالی مستلزم سلامتی دوران نوجوانی است . پیشگیری
واصلاح اختلالات تغذیه ای برای تامین روند مناسب رشد وتکامل ضروری
است .از سوئی دیگر ، دوران نوجوانی زمان مناسبی برای اصلاح رفتار
ها ومشکلات تغذیه ای است که در اوائل زندگی در حال شکل گیری بوده
وتا سال ها بعد تداوم می یابد که به نوبه خود ، در پیشگیری وبه
تاخیر انداختن بیماریهای مزمن وابسته به تغذیه در دوران بزرگسالی
از اهمیت زیادی برخردار است.
پس از سال اول تولد ، دوران نوجوانی دومین دوره بحرانی جهش رشد در
طول زندگی است به نحوی که 25 درصد از رشد قدی بزرگسالان در طول
دوران نوجوانی به دست می آید . در بسیاری از نوجوانان کیفیت و کمیت
نامناسب مواد غذائی عامل اصلی ایجاد مشکلات تغذیه ای می باشد . در
بیشتر این موارد ، این شرائط ناشی از عدم رعایت اصل تعادل و تنوع
در تهیه غذای خانواده ، آگاهی ناکافی نوجوانان واعضاء خانواده در
زمینه نیاز های تغذیه ای دوران رشد و گرایش به مواد غذائی با ظاهر
جذاب وفاقد ارزش غذائی کافی
میزان هر کدام از این وعده ها چقدر باید باشد ؟
کربوهیدرات 55 درصد
چربی 30 درصد
پروتئین 15 درصد
هر کدام از این وعده ها باید از چه موادی تشکیل شوند ؟
میوه ها ، سبزیجات ، مواد قندی وگلوسیدی ، ماهی وگوشت قرمز و
سفید ، مواد معدنی ، ویتامین ها ، چربی ها ، خامه وکره ،
مایعات ، شیر : عالی ترینمایعات است که انرژی ، پروتئین ، ویتامین
ها ومواد معدنی دارا است .
کالری مورد نیاز حدود 2800 کالری در 24 ساعت است هرچه سن بالاتر می
رود نیاز به کالری افزایش می یابد
تغذیه در سنین مدرسه
کودکان از محیط خانه دور شده وساعاتی از روز را در مدرسه و جدا از
خانواده در کنار همسالان سپری می کنند . بنابراین عادات و انتخاب
های غذائی آن ها تغییر کرده وتحت تاثیر محیط و شرائط جدید قرار می
گیرد . از آنجائی که میان وعده غذائی ونهار در تامین انرژی ومواد
مغذی ضروری برای دانش اموزان حائز اهمیت است با این حال ، نیاز
های تغذیه ای لازم را تامین کنند متاسفانه بسیاری از آن ها در این
وعده ها ، خوراکی ها ومواد غذائی ای را می خورند که حاوی انرژی
بالا ومواد مغذی پائین هستند که این نوع خوراکی ها باعث یک حس سیری
کاذب در کودکان شده ، بدون این که نیاز های تغذیه ای لازم را تامین
کنند و به مرور زمان باعث کمبود های تغذیه ای در آن ها می شوند .
همچنین به خاطر داشتن انرژی زیاد ، سبب تجمع انرژی وبه دنبال آن
بروز اضافه وزن و چاقی می شود.
تحقیقات نشان داده که گنجاندن یک وعده غذای مناسب ومغذی در برنامه
غذائی روزانه دانش آموزان می تواند بر حافظه کوتاه مدت ، میزان
توانائی یاد گیری و به دنبال آن پیشرفت تحصیلی آن ها تاثیر مثبت
داشته باشد .تغذیه در مدرسه با دوستان وهمسالان با مواد غذائی مثل
تنقلات ، غذاهای آماده
Fast food
، سس مایونز و نوشابه های گاز دار انتخاب می کنند .
توصیه می شود از مصرف :
شکلات ، شیرینی ، نوشابه های گازدار ، ساندویج ، سوسیس ، کالباس ،
پفک ، چیپس ، لواشک ، آلوچه ، یخمک ، پاستیل ، محدود گردد .
کوشش شود از هله هوله هائی مثل کیک و بیسکوئیت و شکلات کمتر
استفاده گرددزیرا باقی ماندن این غذا ها روی دندان ها باعث پوسیدگی
آن ها می شود بعد از مصرف چنین غذاها شستوشوی دندان ها لازم است .
یکنکتهمهمدیگر :
از خرید مواد غذائی از دوره گرد ها خودداری شود زیرا آلوده است و
اصول بهداشتی در آن رعایت نشده است گرد وغبار ودود محیط هم اغلب
با این مواد غذائی آغشته است وبرای سلامت مضر است .
هیچگاه از افراد غریبه مواد غذائی قبول نکنند زیرا ممکن است آلوده
وخطرناک باشد .
سعی شود مواد غذائی را به اندازه نیاز مصرف کند
قبل از خوردن غذا دست های خود را با آب وصابون بشوید .
در موقع خرید مواد غذائی به تاریخ تولید وزمان انقضاء دقت کند
از نکات مهم دیگر :
در وعده صبحانه نان ، پنیر ، گردو ، نان وکره ومربا و نان وتخم
مرغ همراه با یک لیوان شیر توصیه می شود .
از میان وعده غذائی مثل : میوه های تازه وخشکبار مانند کشمش ، خرما
، انجیر ، پسته ، بادام ، گردو ، توت خشک ، نان وپنیر وگردو ، نان
وتخم مرغ و شیر وکیک ، شیر وکلوچه ساندویچ ، مرغ وعدسی توصیه می
شود . بستنی در رژیم غذائی کودکان گاهی لازم است
مصرف میوه ها به ویژه میوه هائی که حاوی ویتامین
C
هستند در میان وعده مناسب می باشد .
مصرف روزانه 2-3 لیوان از گروه لبنیات ، 60 – 120 گرم گوشت ، 4
عدد میوه و مقدار مناسب سبزی ، نان وغلات در این سنین مناسب
خواهد بود .
تغذیه در دوران دبیرستان
نوجوانان دوران رشد ونمو سریع خود را می گذرانند ، توجه به ظاهر
خود از نظر قد ، قوی بودن عضلات ، پوست لطیف و-------- دارند
. بیشتر میل دارند خارج از خانه غذا بخورند ، نوجوانی زمان رشد
تغییر عادت های غذائی است . توجه کافی به تامین مواد مغذی وکالری
مورد نیاز روزانه با توجه به دوران رشد سریع آن ها ضروری می نماید
تغذیه در زمان نوجوانی وبلوغ اهمیت زیادی دارد . زیرا نوجوانان
وجوانان به دلیل سوخت وساز بالای بدن وفعالیت زیاد به انرژی زیادی
احتیاج دارند. البته لازم به ذکر است که پرخوری زیاد در این دوران
سبب چاقی بیش از حد نوجوان خواهد شد ، تا جائی که ، گاهی نوجوان
برای حفظ تناسب اندام ناچار به رژیم گرفتن می شود .
انواع ویتامین ها واملاحمورد
نیاز بدن که در دوران بلوغ به دلیل تسریع در رشد ، نیاز بدن به آن
ها افزایش می یابد . با مصرف سبزی ها و میوه ها ، انواع گوشت ،
حبوبات ، لبنیات و غلات ( نان وبرنج و------- ) تامین می شوند .
والدین باید دقت کنند تا همه گروه های غذائی را در رژیم غذائی
فرزندانشان بگنجانند ، مصرف روزانه 3 تا 4 لیوان شیر و مصرف
سبزی ومیوه بیشتر برای شادابی پوست ومصرف کمتر مواد مغذی وچربی ها
ضروری است .
آهن
متاسفانه کمبود آهن در میان پسران ودختران به یک اندازه شایع است .
دختران به توجه ویزه ای نیاز دارند وباید دقت داشت تا از نظر آهن و
ویتامین های
A , C
وکلسیم کمبودی پیش نیاید . خوردن غذاهای غنی از آهن ونیز ویتامین
A
مانند دل ، جگر ، قلوه و گوشت قرمز ومصرف هم زمان میوه های حاوی
ویتامین
C
برای جذب بهتر آهن ضروری است .
کمبو آهن شایع ترین کمبود ریز مغذی در دوران نوجوانی است .بر
اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی ، 27 درصد از نوجوانان کشور های
در حال توسعه دچار کم خونی فقر آهن هستند . نوجوانان دختر وپسر
به علت رشد سریع و افزایش حجم خون وتوده های ماهیچه ای نیازشان به
آهن افزایش پیدا می کند . شروع منارک در دختران در نوجوانی باعث
افزایش نیاز آن ها در این سن به آهن می گردد.نیاز به آهن در پسران
به علت رشد زیاد و همچنین در دختران بعد از شروع منارک باعث افزایش
نیاز آن ها در این سن به آهن می گردد .
کمبود آهن در نتیجه بیماری های مزمن
واختلالات منجر به سوء جذب آهن ویا دفع خون وهمچنین ورزش های سخت و
شدید که در آن ها همولیز داخل عروقی ایجاد می شود ، هم رخ می دهد .
بیماری های عفونی مانند :مالاریا
، شیستوزومیاز ، بیماری های انگلی با تاثیر گذاری بر میزان جذب یا
با افزایش دفع آهن ، به کم خونی منجر می شود . پس از خاتمه رشد در
نوجوانی ، پسران به سرعت ذخیره آهن از دست رفته خود را به دست می
آورند ، در حالی که در دختران به علت عادت ماهیانه ، بارداری
وشیردهی فقر آهن همچنان می تواند ادامه یابد و حتی تشدید شود .
نتیجه کمبود آهن :
بروز اختلالات خلق وخو ، افت در انجام تکالیف مدرسه وپائین آمدن
ظرفیت فعالیت فیزیکی ارتباط دارد . حتی کم خونی خفیف نیز می تواند
بر میزان فعالیت فیزیکی اوقات فراقت تاثیر بگذارد . به علاوه کمبود
آهن می تواند با اختلال در رشد شناختی نوجوانان همراه باشد .
