ایدز   AIDS

پروفسور محمد حسین سلطان زاده

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

متخصص کودکان ونوزادان

طی دوره بالینی عفونی از میوکلینیک آمریکا

www.ProfessorSoltanzadeh.com

 

معنای واژه ایدز از چهار حرف AIDS  تشکیل شده است که از ابتدای کلمات  Acquired Immune  Deficiency Syndrome    گرفته شده است که به معنای نقص ایمنی اکتسابی میباشد بدین ترتیب کسی که مبتلا به نقص ایمنی  اکتسابی  ( ایدز )  است  دسگاه ایمنی بدن او بسیار ضعیف تر از آن است که امکان جنگیدن واز بین بردن عفونت ها و سرکوب سلول های سرطانی را داشته باشد .

عامل بیماری ایدز ویروسی به نام اچ . آی . وی HIV است این ویروس پس از ورود  به بدن انسان وارد سلول های دستگاه دفاعی بدن شده و به تدریج دستگاه ایمنی ودفاعی بدن رامختل می کند . در نتیجه مختل شدن دستگاه دفاعی مقاومت بدن در مقابل عوامل مهاجم خارجی وجریان های آسیب زای داخلی کاهش یافته  وزمینه برای رشد انواع عفونت های فرصت طلب وسلول های سرطانی فراهم می شود .

از هنگامی که ویروس HIV وارد بدن یک فرد می شود تا ظاهر شدن علائم بیماری مدت زمان زیادی طول می کشد در این مدت  فرد مبتلا به HIV می باشد اما هنوز بیماری ایدز در وی ظهور نکرده است به عبارت دیگر در این مرحله فرد در ظاهر سالم است اما علیرغم سلامت ظاهری  می تواند به عنوان ناقل بیماری را به سایرین منتقل کند .

راه های انتقال  بیماری ایدز، این بیماری از سه راه اصلی منتقل می شود :

1-   آمیزش جنسی

2-   انتقال خون وفراورده های خونی

3-   از مادر به کودک

شایع ترین راه انتقال ایدز در تمام دنیا آمیزش جنسی  است . حدود 70 تا 80 درصد آلوده شدگان به ایدز در جهان از راه آمیزش جنسی به این بیماری مبتلا شده اند از این طریق آلودگی از مرد به زن و از زن به مرد واز مرد به مرد ( در هم جنس بازان ) منتقل می شود . در هر بار تماس جنسی خطر انتقال از زن به مرد 5/ 0 تا 1 درصد واز مرد به زن 3-5 درصد است.

صاحب نظران معتقد هستند که گرچه تا کنون در ایران انتقال ایدز در معتادان تزریقی  رتبه نخست راداشته است اما گمان میرود که در ایده ای نه چندان دور الگوی انتقال جنسی به شایع ترین راه انتقال این ویروس در ایران تبدیل شود.

 درشرائط زیر احتمال انتقال بیماری ایدز از طریق آمیزش جنسی افزایش می یابد :

·      پائین بودن سن فرد در زمان نخستین تماس جنسی

·      متعدد بودن شرکای جنسی یک فرد

·      وجود زخم در دستگاه تناسلی فرد یا ابتلا به عفونت های دیگر مثل سوزاک ، سیفلیس کلامیدیا و......

انتقال از طریق خون وفراورده های خونی

خون ومشتقات آن از راه های زیر موجب آلودگی می شوند :

·      انتقال خون وفراورده های آن

·      استفاده از سرنگ مشترک درمعتادان تزریقی

·       ورود اجسام تیز وبرنده آغشته به خون آلوده 

در زیر به شرح موارد فوق می پردازیم

·     انتقال از طریق خون وفراورده های آن

خطرناک ترین راه انتقال ایدز انتقال  خون وفراورده های خونی آلوده است  . زیرا انتقال خون آلوده با احتمال 90 درصد سبب آلودگی فرد می شود البته در سال های اخیر با پیشرفت روش های تشخیص آزمایشگاهی و بررسی دقیق نمونه  خون های اهدائی توسط سازمان انتقال خون و سایر مراکز معتبر این مشکل به حد اقل  رسیذه است.

·       استفاده از سرنگ مشترک در معتادان تزریقی

حدود 10 در از مبتلایان به ایدز در جهان به این روش آلوده شده اند . البته این احتمال در برخی از کشور ها بیشتر است کشور ما ازجمله این کشور ها است زیرا از سال 1365 که اولین مورد آلودگی به ویروس ایدز در ایران شناسائی شد تا کنون هنوز اعتیاد تزریقی الگوی اول انتقال این بیماری در ایران است

·      ورود اجسام تیز وبرنده آغشته به خون در پوست آلوده

هر وسیله تیز وبرنده که احتمال آغشته شدن به خون آلوده را داشته باشد در صورت ضد عفونی نشدن وایجاد زخم می تواند فرد سالم را آلوده کند به همین دلیل ابزار پزشکی ودندانپزشکی ، لوازم خالکوبی ، سوزاندن مو ، سوراخ کردن گوش ، حجامت به روش های سنتی ، ابزار های غیر استریل همانند تیغ سلمانی ، سرنگ هائی که جهت تزریق دارو به کار می روند وحتی مسواک می تواند باعث انتقال ویروس HIV   به افراد سالم شود . کمتر از 1 درصد در دنیا به این روش به ایدز مبتلا شده اند .

·      انتقال از مادر به کودک

مادران آلوده در دوران بارداری و خصوصا هنگام زایمان وحتی در زمان شیردهی در ماه های نخست بعد از زایمان ، بیماری را به نوزاد خود منتقل می کنند .در کشور های فقیر همانند کشور های آفریقائی به دلیل وجود کمبود های غذائی و به خصوص کمبود ویتامین A بالا بودن تعداد حاملگی ها ، وجود عفونت های مختلف آمیزشی وعدم امکان دارودرمانی  ( به دلیل گران بودن داروها ) احتمال انتقال آلودگی از مادر به نوزاد حتی به 30 -50 درصد نیز میرسد .

علائم بالینی

پس از ورود ویروس HIV  به داخل بدن وشروع آلودگی ، فرد آلوده تا پایان عمر علائم مختلفی را تجربه می کند  مراحل آلودگی به ویروس HIV  به قرار زیر است :

1-   مرحله حاد

این مرحله به طور معمول طی هفته های اول  ( 1- 6 هفته ) پس از آلودگی ایجاد می شود . در این حالت بیماران دچار علائم عمومی مثل تب ، بزرگ شدن غدد لنفاوی ، ضایعات پوستی ، گلودرد و علائمی شبیه سرماخوردگی می شوند .

2- مرحله بی علامت

در این مرحله شخص آلوده به ویروس علائم خاصی نداشته وظاهرا سالم به نظر میرسد . این مرحله در کشور های درحال توسعه حدود 8- - 10 سالطول می گشد . در این فاز معمولا افراد آلوده مکررا عفونت های شایعی چون تبخال ، آفت وضایعات پوستی را تجربه می کنند . عوارض این بیماری ها در افراد آلوده به ویروس HIV شدیدتر وطولانی تر از افراد دیگر است.

3- مرحله پایدار بیماری ایدز

این مرحله زمانی آغاز می شود که تعداد یکی از سلول های با اهمیت سیستم دفاعی بدن  ( موسوم به CD4 + CD4 +  ) به کمتر از 200 میرسد  در این حالت فرد دچار عفونت های مختلفی از جمله بیماری سل ، اسهال برای مدت بیش از 3 ماه  کاهش شدید وزن ( بیش از 10 درصد در عرض کمتر از 4 هاه ) و تب های طولانی ( که بیش از یک ماه طول می کشد ) می شود .

علاوه بر این عفونت های فرصت طلبی که دستگاه تنفس را درگیر می سازند . انواع سرطان ها مانند سرطان سیستم ایمنی و لنفوم ، عفونت ها وسرطان های مغزی ونیز بزرگی منتشر غدد لنفاوی از دیگر مشنلات بیماران مبتلا به ایدز هستند .

پیشگیری ایدز

ایدز بیماری مهلکی است وتنها راه مبارزه باآن بالارفتن میزان آگاهی تمامی اقشار یک جامعه در مورد این بیماری است. بنابراین تا جای ممکن باید راه های انتقال بیماری و نحوه جلوگیری از آن را آموخت ودیگران نیز آموزش داد.

برای پیشگیری ایدز راه های بسیار ساده ای وجود دارد:

1-   خویشتن داری ، پای بندی به چارچوب مقدس خانواده وپرهیز از برقراری روابط جنسی با افراد گوناگون

2-   نداشتن شرکای جنسی متعد د

3-   استفاده از کاندوم در حین تماس جنسی

4-   پیشگیری از بارداری مادران الوده به ویروس HIV البته فرد آلوده در صورت بارداری باید به پزشک مراجعه وبرای حفظ سلامت جنین ، درمان داروئی را آغاز کند .

5-   اجتناب از دست زدن به اجسام نوک تیز ونامطمئن مثل سرنگ های مصرف شده

6-   استفاده از سرنگ های یک بار مصرف در انجام تزریقات

7-   استفاده از تیغ یک بار مصرف ارایشگاه ها

8-   استفاده از وسائل یک بار مصرف واستریل در مراکزی که حجامت انجام می دهند

9-   استفاده از سرنگ های یک بار مصرف در معتادان تزریقی

تشخیص ایدز

تشخیص الودگی به ویروس HIV تنها از طریق تست های آزمایشگاهی امکان پذیر است .

ویروس HIV   درحدود 6 هفته الی 6 ماه پس از ورود به بدن سیستم ایمنی را تحریک کرده وموجب تولید پادتن ضد ویروس می شود . بهتر است فردی که در معرض خطر قرار گرفته سریعا با پزشک خود مشورت کرده ویا مستقیما به مراکز انتقال خون ویا دیگر مراکز بهداشتی مراجعه ودرخواست آزمایش کند.

آیا واکسنی برای ایدز وجود دارد ؟

متاسفانه تا کنون واکسن موثری برای ایمن سازی افراد سالم وجود ندارد وتنها راه پیشگیری از این بیماری رعایت اصولی است که پیشتر به آن ها اشاره کردیم .

آیا درمان قطعی برای ایدز وجود دارد ؟

تاکنون هیچ  درمان قطعی برای ریشه کن کردن بیماری ایدز از بدن فرد مبتلا یافت نشده است.البته داروهای مختلفی ساخته شده اند که به کمک آن ها می توان سیستم دفاعی فرد مبتلا را تقویت کرده ومرگ وی را تا حدی به تعویق انداخت .

داروهای دیگری نیز وجود دارند که بر ضد ویروس HIV عمل می کنند . مصرف این داروها در زمان مناسب می تواند فاصله میان آلودگی به  ویروس  وتبدیل آن به بیماری ایدز را طولانی تر کند .

روش ها والگو های درمان ایدز

گرچه درمان قطعی برای ایدز وجود ندارد ، اما دارودرمانی به عنوان یکی از اقدامات مهم در افزایش طول عمر بیماران نقش اساسی دارد .

در ای مورد چند نکته مهم وجود دارد :

1-   اولین اقدام پزشک در رویاروئی با بیماران مبتلا به ایدز روان درمانی است .

2-   بیمار باید از مراحل درمان وتمامی مراحل خطر آگاهی داشته باشد

3-   درمان چند داروئی معمولا نسبت به درمان تک داروئی ارجح است.

4-   قیمت داروهای ایدز بسیار گران است .