اصولي كه از نظر روانپزشكي والدين بايد رعايت كنند:

پرهيز از خجالت دادن و سرزنش كردن  

  پرهيز از دستور دادن و تهديد كردن

پرهيز از مشاجره كردن

         پرهيز از مقايسه كردن

اما تشويق كردن و تائييد كردن مهمترين روش برقرار كردن ارتباطات است.

اگر كودك يا نوجوان را مورد سرزنش قرار دهيم و مدام از او عيب جويي كنيم يا او را مورد تمسخر قرار دهيم ، كودك  يا نوجوان مورد نظر احساس حقارت مي كند و دچار عدم اعتماد به نفس مي شود و از دست زدن به هر كاري مي ترسد. اين گونه افراد در تصميم گيري ،  انتخاب هدف و قبول مسووليت دچار شك و نگراني مي شوند. بهترين راه برقراري رابطه انساني ، همدلي و همفكري است نه سرزنش كردن و خجالت دادن.

يافتن راه حل بسياري از مسايل به فوريت امكان پذير نيست ، ليكن برقراري رابطه خوب بين والدين و فرزندان مي تواند بهترين نقطه آغاز باشد. به كودك يا نوجوان بايد ياد داد كه انسان گاهي اشتباه مي كند و بايد از اشتباهش درس بگيرد. ناگفته نماند اگر آبروي فرزند برده شود و عزت نفس او مخدوش گردد ، ديگر جبران يك قلب شكسته بسيار دشوار است و با دست خود همه پل هاي پشت سر خراب خواهد شد

بنابراين :

اصل پرهيز از دستور دادن و تهديد كردن

انسان آزاد آفريده شده است. گاهي والدين بايد در زندگي فرصت فرمانروايي و تحكم را نداشته اند و يا دائم تحت فشار بوده اند ، اكنون مي خواهند كودك خود را تحت انقياد قرار دهند و مرتب به او امر و نهي مي كنند و دستور مي دهند. توصيه مي شود اگر تقاضايي از كودك داريد حتي الامكان به شكل سوالي مطرح كنيد. براي مثال بگوييد (( دوست داري در بردن ظروف به آشپزخانه به من كمك كني ؟ دلت مي خواهد برايت يك قصه شيرين بگويم ؟ آيا مي تواني اين كتابها را سرجايش بگذاري ؟،  ممكن است خواهش كنم اين صندلي را ببري تو آن اتاق ؟  و نظاير ان در هر حال بايد به كودك يا نوجوان متناسب با وسع و توان او مسئوليت داد و از او انتظار داشت. در كارهايي كه كودك قادر است انجام دهد ، از او كمك بخواهيد تا روحيه و همكاري ومشاركت در او تقويت شود ،

بنابراين :

اصل پرهيز از مشاجره كردن

هر كودكي نياز به امنيت رواني دارد و والدين موظف هستند اين نياز را براي كودك تامين كنند. روش هايي از قبيل عيب جويي ،  لج بازي ،‌ سرزنش ، داد و فرياد كردن ، كتك زدن ، بددهني و مشاجره كردن با كودك ، موجب مي شود كودك احساس نا امني كند و دچار اضطراب شود.

همواره هدف هاي تعليم و تربيت را در نظر داشته باشيد و يا فرزندانتان در فضايي مناسب و محرمانه و صميمي به گفتگو بپردازيد.

روشهايي مانند سر به سر گذاشتن ، يكي به دو كردن و مشاجره كردن شما را به مقصود و هدفهاي تربيتي نمي رساند ، پس از به كار بردن اين گونه روشها اجتناب كنيد و رابطه خود با فرزندتان را مخدوش نسازيد.

افزون بر اين ، به كار بستن اين گونه روشها موجب مي شود. احترام متقابل بين شما و فرزندتان از بين برود و  والدين اقتدار خود را از دست بدهند.

والديني كه شكايت مي كنند كه فرزندشان به آنان احترام نمي گذارد يا به حرف آنها توجه نمي كند ، بايد به بررسي و ارزيابي رفتار خود بپردازند و ببينند چه كارهايي كردند يا چه رفتارهايي از خود نشان داده اند كه با اين وضعيت رو به رو شده اند ؟‌ بديهي است است اگر شما مي خواهيد فرزندتان  رفتارش را تغيير دهد ، شما بايد رفتار خود را مورد ارزيابي و بازنگري قرار دهيد . گاهي اوقات برادر يا خواهر بزرگتر با خواهر يا برادر كوچكتر مشاجره مي كنند و سر به سر مي گذارند.

در اين وضعيت چون برادر يا خواهر كوچكتر قادر نيست واكنش لازم را بروز بدهد به او فشار رواني وارد مي شود و در نتيجه دچار نا امني رواني و اضطراب مي گردد.

بنابراين :

اصل پرهيز از مقايسه كردن

هرگز توانايي ها و ناتواني هاي كودكي را با كودك ديگر مقايسه نكنيد ، زيرا كه مجموعه عواملي كه موجب شكل گيري رفتار يك كودك مي شود با كودك ديگر متفاوت است.

شايسته است تأكيد شود كه منظور از مجموعه عوامل ، آن هايي هستند كه از بدو انعقاد نطفه تا زمان حيات كودك در فرآيند رشد و تحول او در ابعاد گوناگون دخالت داشته يا دارند.

اين اصل از اهميت خاصي برخوردار است و همواره به مادران و پدران توصيه مي شود كه حتي كودك را با خواهر يا برادر ، پسر خاله ، پسر عمه ، دختر خاله ، دختر عمه يا دوستانش مقايسه نكنيد.

كودك از غرور خاصي برخوردار است و نزد همسالان و كودكان ديگر از آبرو و احترام ويژه اي برخوردار است ، لذا وقتي شما كودكي را با كودك ديگر مقايسه مي كنيد ( به طور معمول مقايسه بر اساس ناتواني ها صورت مي گيرد )  در واقع غرور او را مي شكنيد ،  به او بي احترامي مي كنيد ، توانايي هاي او را ناديده مي گيرد و ناتوانايي هاي او را به منظور تحقير و سرزنش او مطرح مي كنيد و به رخ او مي كشيد.

به طور مشخص گاهي اوقات والدين زمان خودشان را با زمان فرزندشان مقايسه مي كنند و اظهار مي دارند :  وقتي من بچه بودم ، هرگز اين كار را نمي كردم !  يا زماني كه من در سن شما بودم ، هميشه اين طور عمل مي كردم بديهي است ما اجازه نداريم خود و زمان خود را با فرزند و زمان او مقايسه كنيم.

به ديگر سخن ، مقايسه كردن كودك يعني ناديده گرفتن اصل تفاوتهاي فردي ، يعني خجالت دادن كودك و تحقير كردن او. بنابراين توصيه مي شود در صورت لزوم كودك را با خودش مقايسه كنيد.

اين مقايسه بايد بر اساس توانايي هاي كودك در فضايي صميمي و محرمانه صورت گيرد و بدانيد علي رغم وجود شباهتها ميان كودكان ، هيچ كودكي به طور مطلق شبيه كودك ديگر نيست.

اصولاچرا كودكي را با كودك ديگر مقايسه مي كنيد ؟‌ هدف شما چيست ؟  مي خواهيد به چه نتيجه اي برسيد؟

بنابراين :

اصل تشويق و تاييد كردن

در روان شناسي اگر هر رفتار مطلوبي با يك نتيجه يا پيامد خوشايندي توام شود يا هر رفتاري به دنبالش يك پاداش داشته باشد ،  مي گويند آن رفتار تقويت مثبت شده است كه نتيجه آن تقويت و استمرار از آن رفتار است لذا با توجه به اين حقيقت كه انسان موجودي تشويق طلب و نتيجه گريز است و هر انساني ارزش تشويق ،  تاييد ،  و محبت و احسان و پاداش را درك مي كنند ، بي شك استفاده از تشويق و محبت بهترين راه ايجاد ، استمرار ، تقويت و توسعه رفتارهاي مطلوب است.

بديهي است استفاده از روشهاي نا مطلوب براي رسيدن به رفتارهاي مطلوب امكان ندارد. بنابراين استفاده از تنبيه بدني ، سرزنش كردن ، خجالت دادن ، نفرين كردن ، دشنام دادن و نظاير آن به اصلاح رفتار كودك يا نوجوان شما كمك نمي كنند. در مقابل توجه به رفتارهاي مطلوب كودك يا نوجوان به استمرار و تقويت آنها كمك مي كند ،  همان طور كه توجه به رفتارهاي نامطلوب موجب استحكام آنها مي شود. يك رفتار مطلوب بايد تكرار شود تا به صورت عادي مطلوب درآيد.

گاهي اوقات كودك رفتاري را به طور تصادفي انجام مي دهد و بعد منتظر مي ماند تا عكس العمل شما را ببيند اگر شما با رفتارهاي كودك مسئولانه برخوردار كنيد و رفتار درست او را تاييد كنيد ، كودك ياد مي گيرد كه چه رفتارهايي را تكرار كند و ادامه دهد. در مقابل اگر شما رفتارهاي نادرست او را مورد توجه قرار دهيد ،  موجبات بدآموزي او را فراهم كرده ايد.

طبق نظر روانشناسان تربيتي هر رفتاري مورد توجه ، اعتنا و تشويق قرار گرفتن ( تبسم كردن ،  سر را به علامت تاييد تكان دادن ، سكوت كردن ، با دست روي شانه كودك زدن و نظاير آن )‌ آن رفتار تقويت مي شود و تكرار مي گردد. لذا بايد تقويت كننده ها را متناسب با سن ، جنس و موقيعت بكار برد.

سعي كنيد رفتارهاي مطلوب كودك را نزد ديگران به ويژه كودك و كساني را كه مورد احترام كودك هستند متذكر شويد و تشويق كنيد. 

در مقابل رفتارهاي نامطلوب را در خلوت محرمانه و صميمي يادآور شويد و علت بروز اين گونه رفتارها را جويا شويد ، تا به تدريج در كودك رشد فكري بوجود آيد و خود بتواند به تحليل و علت يابي رفتارهايش بپردازد.

زماني كه رفتارهاي مطلوب كودك را تشويق مي كند به او كمك كرده ايد تا با خود سنجي و خود ارزيابي ، احساس خود ارزشمندي كند و به خود و نفسش اعتماد پيدا كند. به فرزندتان بگوييد كه چه رفتارهايي شما را خوشحال مي كند و از او چه انتظارهايي داريد. براي مثال وقتي مهمان آمد ، شما رفتار خوبي داشتيد ، وقتي من با تلفن صحبت ميكردم شما به آرامي بازي مي كرديد. در روان شناسي از روشهاي تشويق كردن به عنوان روشهاي تقويت كننده ياد مي شود.

اين روشها هر كدام مي تواند اثر تشويقي داشته باشد. دادن مسئوليت ، پاسخ دادن به تلفن ، تلفن كردن ، اضافه كردن زمان بازي ، مشاهده فيلم مورد علاقه ، پارك رفتن ، مهماني رفتن و گاهي اوقات با ارايه تقويت كننده هاي كلامي مي توان كودك را تشويق كرد و مورد تاييد قرار داد ، مانند : آفرين ، خيلي خوب ، كاري كه كردي مرا خوشحال كرد ، تو موجب افتخار من هستي ، من از اين كار تو راضي هستم. كار تو بهتر شده و داري پيشرفت مي كني. همواره بايد به كودك كمك تا ارتباط ميان دريافت پاداش و رفتارش را بفهمد و بداند نابرده رنج و گنج ميسر نمي شود

به طور كلي هدف تعليم و تربيت ، ايجاد افزايش و گسترش رفتارهاي مطلوب و كاهش و از بين بردن رفتارهاي نامطلوب است و. اين مهم محقق نمي شود مگر از طريق بكار بردن تقويت كننده ها به طريق درست و مناسب. البته فراهم كردن شرايطي كه كودك به خود تشويقي بپردازد از اهميت خاصي برخوردار است.

بنابراين :