|
نقش
تغذیه و فرهنگ سازی برای پیشگیری از چاقی کودکان
به
مسئله چاقی کودکان به عنوان یک مشکل وِیژه بنگریم زیرا چاقی در زمان
کودکی ریشه و منشا بسیاری از بیماریهای دوران بزرگسالی است .
چاقی
دوران کودک می تواند منشا دیابت بزرگسالی باشد . چنانچه چاقی در دوران
کودکی درمان نشود اثراتآن در دوران بزرگسالی به صورت شدیدتر و بارزتری
بروز خواهد کرد و عوارض ناگوار آن تا آخر عمر گریبانگیر شخص خواهد بود
.
رژیم
های لاغری غلط برای کودکان مضرات و خطرات بیشتر و مهمتری نسبت به
بزرگسالان دارد بنابراین باید تحت نظر رژِیم شناس باشد
اتیولوژِی چاقی
5 علت
مهم برای چاقی تعیین شده است :
علت
تغذیه ایی
علل
هرومونی
ارث
کمبود
تحرک
عوامل
روانی
در این
مقاله عوامل تغذیه ایی موثر در بروز چاقی مورد بحث قرار خواهد گرفت
مهمترین و اساسی ترین علت افزایش وزن و چاقی
(( چگونگی شیوه زندگی )) است . در زندگی صنعتی امروز شیوه
زندگی نسبت به گذشته تغییرات زیادی یافته است با مروری بر الگوی غذایی
در سیستم زندگی صنعتی به واقیعت های زیر بر می خوریم :
پیشرفت
صنعت تهیه غذاهای فرآوری شده
استفاده
گسترده از غذاهای آماده (
Fast
Food
) و جایگزینی غذاهای سنتی با غذاهای آماده
تغییر
الگوی میان وعده ها و استفاده بی رویه از میان وعده های آماده و فرآوری
شده
جایگزینی آشامیدنی های سالم مثل آب دوغ
,
شیر
,
و آب میوه های تازه
,
با نوشابه های گاز دار
,
آب میوه های آماده و پودر شربت های آماده
تغییر
رفتارهای تغذیه ای
 تغییر
رفتارهای تغذیه ای عامل مهمی در بروز چاقی محسوب می شود این تغییرات
عبارتند از : با عجله غذا خوردن
,
خوب نجویدن غذا
,
صرف غذا در مکان های شلوغ و پر هیاهو
,
مصرف نوشابه های گازدار همراه غذا
,
اشتغال
فکری و هیجانات روحی به هنگام صرف غذا
تغییر
مهم دیگری که ارمغان تمدن است و امروزه در جوامع پیشرفته صنعتی اکثر
افراد با آن مواجه اند کمبود تحرک جسمی است در شهرهای بزرگ صنعتی مردم
به علت گرفتاری و مشغله فراوان روزمره و نیز به دلیل عادات غلط از ورزش
پیاده روی و هر نوع تحرک جسمی امتناع می ورزند که این امر زیانهای
فراوانی در بر دارد از جمله چاقی افزایش چربی های نامطلوب خون افزایش
فشار خون عوارض قلبی – عروقی سکته و ...
وضعیت
عصبی و روانی افراد نیز با پیشرفت صنعت دچار دگرگونی زیادی شده است .
استرس که از
پی آمد
های بارز و اجتناب ناپذیر صنعت است در جوامع پیشرفته گسترش چشمگیری
دارد که پدیده پرخوری عصبی و نیز کاهش سوخت مواد انرژی زا در بدن از
عوارض آن است . ضمنا استرس با ایجاد اضطراب و افسردگی رغبت و تمایل به
ورزش و هر نوع تحرک جسمی را در افراد کاهش می دهد و فرد را وادار به
زندگی ساکن و کم تحرک می نماید
هنگامی
که سه عامل فوق الذکر یعنی (( تغییر الگوی غذایی
,
کمبود تحرک و استرس ))همگام شوند اختلالات فراوان از جمله چاقی و
عوارض آن در شخص بروز می نماید و سلامت انسان پیشرفته و متمدن امروزی
را در معرض خطر جدی قرار می دهد
اما
مسئله بسیار مهم و قابل توجه آن است که در گذشته دگرگونی های فوق صرفا
در جوامع پیشرفته صنعتی دیده می شد ولی امروزه دامنه آن به کشورهای در
حال پیشرفت نیز کشیده شده بدین معنا که جوامع در حال توسعه امروزه یا
پدیده ای به نام گذر نغذیه ای (
Nutrition Transition)
مواجه هستند.
با
پیشرفت و گسترش رسانه های گروهی عادات و سیستم تغذیه ای کشورهای غربی
به کشورهای در حال پیشرفت نفوذ کرده و دگرگونی های قابل توجهی در الگوی
غذایی این کشورها ایجاد نموده است از قبیل :
استفاده گسترده از غذاهای فرآوری شده
افزایش
مصرف مواد پرکالری
اختصاص
برنامه غذایی به مواد بدون باقیمانده
کمبود
مصرف میوه
,
سبزی
,
حبوبات و لبنیات
افزایش
مصرف مواد گوشتی مانند گوشت قرمز
,سوسیس,کالباس
افزایش
مصرف نوشابه های گازدار و آب میوه های فرآوری شده
یکی از
اختلالات مهمی که به علت پدیده (( گذر تغذیه ای )) در کشورهای در حال
پیشرفت بروز نموده
,چاقی
است امروزه چاقی حتی در بین کودکان نیز در حد وسیعی دیده می شود و
اختلالات و عوارض بی شماری را در آنان پایه گذاری می نماید
چگونه با چاقی کودکان مقابله کنیم
چاقی
را به عنوان یک عیب و نقطه ضعف به رخ کودک نکشیم
هرگز
کودکان را به خاطر چاقی سرزنش نکنیم
کودک
را متوجه کنیم که چاقی یک اشکال است که به سلامت او لطمه می زند و باید
برطرف میشود
به
کودک تفهیم کنیم که چاقی به آسانی قابل اصلاح است فقط باید برای این
منظور راههای صحیح را انتخاب نمود
محاسن
و امتیازات وزن طبیعی را برای کودک توضیح دهیم و او را تشویق به پیروی
از رژیم غذایی صحیح بنماییم
رزیم
لاغری برای کودکان از اهمیت وِیژه ای برخوردار است و چنانچه به خوبی و
به طور مناسب و صحیح تنظیم نشود می تواند به لطمات بسیار مهم و گاه غیر
قابل جبرانی به سلامت او وارد سازد در این خلاصه پاره ای از این مشکلات
توضیح داده می شود.
مشکلات رژیم لاغری ناکافی و نامناسب در
کودکان
اثرات نامطلوب رژیم ناکافی در دراز مدت بروز می کند بنابراین تا مدت ها
ممکن است والدین متوجه این اثرات نشوند .
تاثیر
بر رشد و ایجاد اختلال در رشد
تاثیر
بر قدرت ایمنی بدن که ممکن است اثرات آن تا آخر عمر گریبانگیر شخص باشد
تاثیر
بر قلب و ایجاد اختلال در قلب
عدم
تمکین کودک از رژیم
حریص
شدن بیشتر کودک در مورد مصرف مواد مضر و چاق کننده
به طور
کلی در رژیم لاغری برای کودکان مشکلات مادر در آماده کردن غذای خاص
برای کودک از مشکلات قابل توجه است
راههای
صحیح لاغر شدن ( رسیدن به وزن طبیعی )
کاهش
انرژِی دریافتی
رساندن
تمام مواد انرژِی زا در بدن ( فقط از طریق ورزش و تحرک جسمی )
استفاده از غذاهای پخته به جای غذاهای سرخ شده
کاهش
مصرف مواد شیرین
عدم
استفاده از میان وعده های آماده ( چیپس
,
پفک
,
نوشابه های گازدار
,
آب میوه های آماده
,
شیریتی
,
بیسکویت
,
شکلات و ...) و غذا های آماده (
Fast
Food)
استفاده از میان وعده های ماننده : میوه های تازه
,
ساندویچ های خانگی
,
نان و پنیر و خیار و گوجه فرنگی
,
ساندویچ تخم مرغ و امثال آن
استفاده از سبزی یا سالاد به مقدار کافی در وعده ناهار و شام
با
گسترش چاقی در کودکان و به منظور مبارزه با عوارض پدیده (( گذر تغذیه
ای )) لزوم مبارزه با چاقی و پیشگیری از آن هر چه بیشتر آشکار می شود.
برای
پیشگیری و نیز درمان چاقی در کودکان مهمترین و موثرترین عامل تغییر
باورها و نگرش کودک نسبت به تغذیه است و این امر مهم ممکن نیست مگر با
فرهنگ سازی صحیح تغذیه ای فرهنگ سازی تغذیه ای امری مشکل ولی قابل اجرا
است.
فرهنگ سازی تغذیه ای باید در چهار بعد انجام شود :
1-
بعد مربوط به کودک
2-
بعد مربوط به مسئولان تربیت و تعلیم کودک ( والدین و معلمان )
3-
بعد اجتماعی
4-
بعد مربوط به سیاستگذاران تغذیه ای
بدون
همسویی و همگامی این ابعاد فرهنگ سازی تغذیه ای تقریبا غیر ممکن است
.
1-
بعد مربوط به کودک
در این ارتباط افزایش آگاهی تغذیه ای کودک بسیار مهم است . باید کودک
را با نیازهای تغذیه اش آشنا کرد خواص مواد غذایی مفید و ضروری و
تاثیر آنها را در حفظ سلامتش به او یادآور شد . کودک باید در مورد
مضرات و زیان های استفاده از غذاها و میان وعده های فاقد ارزش تغذیه ای
آگاهی صحیح داشته باشند . با افزایش آگاهی های تغذیه ای مسلما
اصلاحاتی در برنامه غذایی کودک ایجاد خواهد شد.
2-
بعد مربوط به مسئولان تربیت و تعلیم کودک
توجه
داشته باشیم که والدین ( به خصوص مادر ) معلم و مربیان کودک تاثیر مهمی
در رفتارهای تغذیه ای او دارند زیرا کودک از این افراد الگوبرداری می
نماید.
مثلا
چنانچه در مورد مصرف صبحانه به کودک خود اصرار نماییم ولی خودمان از
مصرف صبحانه امتناع کنیم مسلما کودک رغبتی به مصرف صبحانه نشان نخواهد
داد و یا چنانچه کودک را از خوردن شیریتی منع نماییم ولی در خانه
شیرینی به طور مکرر مصرف گردد عادت نامناسب مصرف شیرینی در کودک تثبیت
می شود بنابراین برای اصلاع عادات غذاییی کودک باید ابتدا الگوی غذایی
مادر و پدر و سایر اعضاء خانواده اصلاح شود .
3-
بعد اجتماعی
کودک
به طور قابل ملاحظه ای تحت تاثیر عوامل و شرایط محیطی قرار دارد و
برای فرهنگ سازی صحیح تغذیه ای در کودک باید شرایط محیطی مناسب و
همگام با این هدف باشد به عنوان مثال چنانچه کودک را از مصرف میان
وعده ها منع نماییم ولی در بوفه مدرسه این مواد عرضه شوند هرگز
نمی توان از او انتظار داشت این میان وعده ها را جزء برنامه غذایی
خود قرار ندهد و یا اگر خطرات استفاده از برخی میان وعده ها یا
غذاهای آماده (
Fast food
) را به کودک یادآور شویم ولی رسانه های گروهی به خصوص تلوزیون
مصرف این مواد را با روش های آموزشی جالب و جذاب تبلیغ نماید این
فرهنگ سازی نتیجه بخش نخواهد بود.
4-
بعد مربوط به سیاستگزاران تغذیه ای
نقش
سازنده و موثر سیاستگزاران را در فرهنگ سازی تغذیه ای نمی توان نادیده
گرفت .
چنانچه
برخی مواد غذایی مفید و ضروری برای سلامت انسان دارای قیمتی گران باشند
و یا دسترسی به آنها مشکل باشد این مواد نمی تواند در الگوی غذایی
خانواده گنجانده شوند و اکثریت مردم جامعه از مصرف آنها محروم خواهند
مانددر اینجاست که همکاری سیاستگذاران تغذیه ای با کارشناسان تغذیه و
توجه به مشکلات مطروحه و راهکارهای پیشنهادی توسط آنان اهمیت پیدا می
کند در این ارتباط انجام اقدامات لازم در مورد تولیدبیشتر مواد کمیاب
دارای ارزش تغذیه ای بالا و نیز اختصاص یارانه به این قبیل مواد ضروری
به نظرمی رسد.
 |
