محمد قریب؛ پزشک متعهد و اخلاق مدار
تهران- ایرنا- «محمد قریب» پزشک متعهد و اخلاق مدار ایرانی است
که با علم خویش، خدمات ارزنده ای را در زمینه طب کودک ارایه
کرد؛ استادی فرهیخته که دانش او، پس از گذر سال ها هنوز هم
مرهمی بر دردهای کودکان این مرز و بوم محسوب می شود.
محمد قریب در 1288 هجری خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود و
تحصیلات ابتدایی را در دبستان سیروس فرا گرفت و دوره متوسطه را با
علاقه و استعداد فراوان در مدرسه دارالفنون گذراند. این پزشک
نامدار پس از پایان دوره سربازی برای تحصیل در رشته پزشکی در 1306
خورشیدی همراه با نخستین گروه از دانشجویان ایرانی به فرانسه رفت و
بعد از یک سال، با نشان دادن استعداد بسیار خود در این زمینه، موفق
شد جایزه لابراتور تشریح دانشکده پزشکی در شهر «رن» را دریافت کند.
پدر طب کودکان سپس در کنکور انترنای بیمارستان پاریس شرکت کرد و به
عنوان نخستین ایرانی به تحصیل در رشته های اطفال و پوست پرداخت. او
دوره دانشگاه را با موفقیت سپری کرد و پس از نگارش رساله دکترا و
کسب درجه بسیار خوب، برای خدمت به کشور خویش بازگشت.
محمد قریب پس از دو سال به آموزش در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران
همت گماشت و در بیمارستان های رازی و هزار تختخوابی به درمان
کودکان و نوزادان پرداخت. وی همواره به دنبال گسترش علم و تخصص بود
و بر موفقیت های علمی خود بیش از پیش می افزود، این امر سبب شد تا
همواره مورد تقدیر واقع شود و نشان های بسیاری را دریافت کند که از
آن جمله می توان به دریافت نشان عالی دولت فرانسه در 1321 خورشیدی،
نشان دانش از دانشگاه تهران و نشان درجه یک فرهنگ از وزارت آموزش و
پرورش اشاره کرد.
او در این هنگامه توانست با طراحی شاخه ای نوین در زمینه بیماری
های کودکان، عنوان «پدر طب اطفال ایران» را از آن خود کند. وی با
عشق و علاقه وصف نشدنی به درمان آنان می پرداخت و برای ثبت روش های
پزشکی خود، کتاب «بیماری های کودکان» را از خویش به یادگار گذاشت.
این پزشک نام آور در راستای هدف های ارزشمند خود مرکز طبی کودکان
را با همراهی همکار خود، «حسن اهری» در 1347 خورشیدی بنیان گذاشت و
انجمن پزشکان کودکان ایران را تشکیل داد. او با فعالیت های بسیار
خویش در این زمینه در کشورهای بسیاری شهرت یافت و در 1350 خورشیدی
توانست به عنوان عضو هیات مدیره انجمن بین المللی بیماری های
کودکان، دانش خود را در اختیار دانش پژوهان جهان قرار دهد.
محمد قریب نخستین تعویض خون را در کشور انجام داد و از پایه گذاران
انتقال خون در ایران شد. این استاد فرهیخته علاوه بر درمان کودکان
به فعالیت های سیاسی نیز می پرداخت. او به دلیل انتقاد از رژیم
پهلوی، دفاع از نهضت ملی شدن صنعت نفت و امضای یک بیانیه پس از
کودتای 28 مرداد 1332 خورشیدی، به دستور محمدرضا پهلوی از دانشگاه
اخراج شد و از امر آموزش مدتی دور بود.
اما محبوبیت وی در جامعه دانشگاهی و جایگاه بلند او در زمینه پزشکی
سبب شد تا دوباره به فعالیت های آموزشی خود بازگردد و تخصص درمان
کودکان را به دانشجویان مشتاق فراوانی بیاموزد. محمد قریب در طول
عمر پربرکت خویش با تربیت شاگردان بسیاری در زمینه طب اطفال، توسعه
و پیشرفت این شاخه از علم را فراهم آورد.
این استاد برجسته در 1350 خورشیدی به عضویت هیات رئیسه انجمن بین
المللی بیماری های کودکان درآمد و فعالیت علمی خود را در کنگره های
گوناگون بین المللی در کشورهایی همچون فرانسه، آمریکا، کانادا،
ژاپن، ترکیه و اتریش ادامه داد.
اما پس از مدتی محمد قریب پدر طب اطفال ایران به سرطان مبتلا شد و
سرانجام به دلیل ضعف بدنی در یکم بهمن 1353 خورشیدی در 65 سالگی در
بیمارستان مرکز طبی کودکان که خود مدیریت آن را بر عهده داشت، چشم
از این دنیای خاکی فروبست و به دیار حق شتافت.
**پژوهشگر
گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت محمد قریب پدر طب
کودکان با «محمدحسین سلطان زاده» از شاگردان وی و متخصص کودکان و
نوزادان به گفت و گو پرداخت.
سلطان زاده با اشاره به علاقه محمد قریب به علم آموزی و دانش
پژوهی، اظهار داشت: هنگامی که دانشگاه تهران در 1313 خورشیدی گشایش
یافت، حکومت وقت، شماری از دانش پژوهان را به خارج از کشور فرستاد
تا پس از پایان تحصیل و بازگشت به ایران با آموزش در این دانشگاه،
تخصص خود را در اختیار دانشجویان قرار دهند. محمد قریب از جمله این
افراد بود که راهی فرانسه شد و پس از کسب تحصیلات عالی به کشور
بازگشت. او با کسب تخصص اطفال، تا پایان عمر خویش در زمینه های
گوناگون به مردم این سرزمین خدمت کرد.
وی با اشاره به برخی فعالیت های این پزشک برجسته گفت: محمد قریب به
عنوان نخستین استاد دانشگاه، آموزش در رشته پزشکی کودکان را در
دانشگاه تهران آغاز کرد. وی گنجینه دانش و فرهنگ بود، استاد و
دانشمندی فرهیخته که کلام نافذ و دلنشین او بر جان می نشست. این
پزشک ماهر در راستای علم آموزی و گسترش دانش، کنفرانس های بسیاری
را در ایران برگزار کرد که از آن جمله به برپایی کنفرانسی در سالن
بیمارستان هزار تخت خوابی(امام خمینی«ره») می توان اشاره کرد. در
این کنفرانس بحث هایی مطرح شد که با وجود گذشت سال ها از آن،
همچنان بااهمیت است و شاگردانش هنوز هم از آموزه های مطرح شده محمد
قریب بهره می برند.
این استاد دانشگاه، درباره ویژگی های فردی و شخصیتی محمد قریب
یادآور شد: این استاد نامی با علم و فضیلت خویش نمونه ای بارز از
فروتنی بود و همواره تلاش می کرد تا از دانش روز جهان آگاهی یابد و
به این دلیل کلاس های درس او مکانی برای دانشجویان و دانش پژوهان
مشتاق شناخته می شد. محمد قریب برای ماندگاری درس و آموزش های خود
در ذهن شاگردانش، از طنز در کلام خود بهره می برد و این گونه پاسخ
های به یادماندنی را به پرسش های آنها می داد. وی صدای دلنشینی
داشت و هنوز هم طنین صدای او در گوش بسیاری از دانشجویانش باقی
مانده است. این استاد فرهیخته در آموزش های خویش از آخرین یافته
های روز بهره می گرفت و این گونه بر دانش شاگردانش می افزود.
علاقه محمد قریب به علم آموزی به گونه ای بود که در روزهای پایانی
زندگی خویش نیز آخرین مجله های علمی را مورد مطالعه قرار می داد.
علم بی شمار او سبب شد تا از محمد قریب برای حضور در کنگره های
خارج از کشور دعوت به عمل آید و این چنین نام ایران را در طب
کودکان و نوزادان زنده نگاه می داشت.
سلطان زاده با اشاره به خاطره ای از پدر طب کودکان، گفت: وی در
آخرین کنگره در پنجم شهریور 1353 خورشیدی، با موضوع کودکان، در
تبریز حضور یافت و شب پیش از شروع این نشست، به تب شدیدی مبتلا شد،
اما با وجود بیماری در جلسه حضور یافت و سخنان خود را این گونه
آغاز کرد: «خوشحالم مشتاقان علم از تمام نقاط کشور گرد هم آمدند،
اما تعجب کردم، در شهر تبریز که تب ها باید بریزد، تب کردم و شاید
نتوانم به خوبی ادای دین کنم.»
دانش آموختگان این استاد برجسته درس های زیادی را در محضر وی
آموختند که تمامی آنها قابل بیان نیست اما آن موضوعی که همواره در
ذهن شاگردان او زنده می ماند، این است که ایشان در سخنان خود هدف
از زندگی را در دو بخش خدمت به خلق و جلب رضای خالق خلاصه می کرد.
جمله ای که مفهوم های گسترده ای را با خود به همراه دارد. رسول
اکرم(ص) در حدیثی می فرمایند: «بهترین مردم کسی است که بیشتر به
مردم خدمت کند و این خدمت برای خدا باشد نه برای مردم.»
وی تعهد را علت محبوبیت محمد قریب در میان مردم دانست و افزود: این
استاد بزرگ به حرفه پزشکی عشق می ورزید و ایمان به خدا و خدمت به
خلق از ویژگی های خاص او به شمار می رفت. یکی از دلیل های گرامی
بودن این پزشک نزد مردم، تعهد وی به انجام وظیفه پزشکی در برابر
کودکان بود؛ همان طور که خداوند در آیه 96 سوره مریم می فرماید:
«کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کردهاند به زودی خدای
رحمان برای آنان محبتی در دل ها قرار میدهد.» محمد قریب به انضباط
کاری بیش از پیش اهمیت می داد و پزشکی هنرمند بود که هنرش صرف
پرورش و تربیت شاگردانی شد تا راه او را ادامه دهند و تلاش کنند،
هر روز بر دانش خود برای درمان کودکان و نوزادان این مرز و بوم
بیافزایند. پزشکانی که باید شمع راه وی را روشن نگاه دارند تا
ایران در پزشکی اطفال به درجه های بسیار ارزشمندی دست یابد و به
پیشرفت های روز افزون خود در این زمینه ادامه دهد.
این استاد دانشگاه درباره توصیه ها و سفارش های محمد قریب به
شاگردانش گفت: همواره بر توجه و حضور ذهن پزشک در هنگام معاینه
بیمار تاکید داشت و بر این بود که یادآوری برخی امور در معاینه های
پیشین می تواند پزشک را در تشخیص و تجویز درست درمان یاری رساند.
او همچنین مطالعه نسخه پیشین بیمار را مورد تاکید قرار می داد تا
پزشک اگر نکته آموزنده ای در آن نسخه وجود دارد، فرابگیرد و اشتباه
های گذشته را دوباره تکرار نکند.
سلطان زاده درباره یافته های ارزشمند این استاد فرهیخته و ماندگاری
آنها پس از گذر چندین دهه اظهار داشت: محمد قریب در دوره ای که
مصرف شیرخشک در کشور تبلیغ و توزیع می شد، استفاده از شیر مادر را
مورد تاکید قرار داد و دانش آموختگان خود را به یادآوری اهمیت این
امر به مادران توصیه می کرد. اهمیت این موضوع به گونه ای بود که در
2007 میلادی یک مجله تخصصی آمریکایی در مقاله ای به اهمیت شیر مادر
پرداخت که در آن از گفته های ابن سینا در کتاب قانون که در آن نکته
های فراوانی در ارتباط شیر مادر نوشته شده، الهام گرفته بود.
این متخصص کودکان، برگزاری کنفرانس بزرگداشت محمد قریب را بسیار
ارزشمند دانست و بیان کرد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، 11 تن از
شاگردان این استاد فرهیخته کنگره ای را در بهمن 1358 خورشیدی،
همزمان با سالروز درگذشت پدر طب کودکان با نام محمد قریب برگزار
کردند و اکنون نیز این کنگره برگزار می شود که در آن موضوع های
ارزنده ای درباره مسائل رایج طب کودکان و نوزادان ارائه می شود و
پزشکان زیادی از سراسر کشور، آخرین یافته های خود را با هم به
اشتراک می گذارند.
محمد حسین سلطان زاده در پایان درباره درگذشت محمد قریب، اظهار
داشت: این پزشک که به نوعی سرطان مبتلا شده بود، در تمام لحظه های
بیماری خویش در بیمارستان کودکانی که خود مدیریت آن را بر عهده
داشت، از پزشکان این مرکز درخواست کرد تا در آنجا مورد عمل جراحی
قرار بگیرد. سرانجام پدر طب اطفال، پس از عمری خدمت به هموطنان
خود، رخ در نقاب خاک کشید و پیکر او با حضور جمع زیادی از مردم
تشییع و در جوار مرقد حضرت معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد. گوش
او در هنگام مرگ پر از زمزمه های کودکان بود، زیرا تمام عمر خود را
با آنان سپری کرد.
گروه اطلاع رسانی (مرضیه دهقانی(
