اهمیت اسید  سیالیک شیر مادر

پروفسور محمد حسین سلطان زاده

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

متخصص کودکان

طی دوره بالینی عفونی از میوکلینیک آمریکا

در چند سال گذشته ماده اي به نام سياليک اسيد در شير مادر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است که موجب ارتقا وبهبود تکامل شناختي و ادارکي کودک مي شود.همچنين مطالعات نشان داده اند که تکامل ادراکي شيرخواراني که از شير مادر تغذيه مي کنند 8 درجه بيشتر از کودکاني است که با شير مصنوعي تغذيه مي شود.مطالعات متعدد نشان مي دهند که اسيد سياليک ،علاوه بر نقشي که در تکامل سيستم عصبي شيرخواران دارد،نقش بسيار مهمي نيز در سيستم ايمني بدن به عهده دارد.آنچه که مسلم است شير مادر حاوي اسيد سياليک است و پژوهشگران به دنبال نقش هاي متعدد تغذيه اي آن براي شيرخواران مي باشند.با توجه به اينکه شيرگاو مقادير اسيد سياليک بسيار کمتري دارد و نوع اسيد سياليک موجود در شير گاو نيز با شير انسان متفاوت است،بنابراين مي توان گفت که کودکاني که با شير خشک تغذيه مي شوند،از اسيد سياليک مورد نياز محروم خواهند شد،بنابراين نياز غني سازي اسيد سياليک در فرمولاسيون فرمولاي شير خواران از سوي پژوهشگران مطرح شده است.

 

اولین نشانه هایی که منجر به کشف اسید سیالیک شد، در سال 1927 توسط والز گزارش شد اما در سال 1935، Klenk به اهمیت گانگلیوزیدهای مغز انسان پی برد و در سال 1941، نام "اسید نورامینیک" را بدلیل جداسازی آن از مغز انسان مطرح کرد. در سالهای بعد دانشمندان مختلف از منابع دیگر ساختاری مشابه را کشف کردند و برای آن اسامی دیگری برگزیدند (اسید لاکتامینیک، اسید گاینامینیک، اسید پری هماتینیک). در سال 1952، Blix و همکارانش نام اسید سیالیک را انتخاب کردند (مشتق شده از بزاق؛ Saliva). در نهایت در سال 1957 نام عمومی اسیدهای سیالیک توسط بلیکس و همکارانش مطرح شد.

Kuhn (برنده جایز نوبل شمی در 1938 بخاطر تحقیق بر روی کاروتنوئیدها و ویتامین ها) در سال 1952

لقب "ویتامین های شیر" را به ساکاریدهای شیر داد. مهمترین نقش های اسیدسیالیک عبارت است از: درک و ارتباطات سلولی، شرکت در مکانیسم چسبیدن پاتوژن ها (اسیدسیالیک بعنوان طعمه (گیرنده) باکتریها و ویروسها عمل می کند) و تکامل سیستم هضم و سیستم عصبی (بهبود یادگیری و حافظه).

اسیدهای سیالیک ترکیبات زیست­فعال (بیواکتیو) موجود در شیر انسان هستند (155-9 میلی­گرم در 100 میلی­لیتر) و در مقادیر کمتر (5/32-5/6 میلی­گرم در 100 میلی­لیتر) در فرمولا وجود دارند

بارداری و شیردهی

در دوره های مختلف شیردهی، مقدار اسیدسیالیک نیز تغییر می کند و بیشترین مقدار آن در آغوز است

نقش اسيد سياليک در تکامل سيستم عصبي:

اسيد سياليک در سطح تمام سلول هاي بدن يافت مي شود ولي غشاهاي سلول هاي عصبي 20 برابر بيشتر از ساير غشاها اسيد سياليک دارند.اين حقيقت بيان کننده اين موضوع است که اسيد سياليک نقش مهمي در ساختار عصبي دارد.بخش اعظم اسيد سياليک در قشر خاکستري مغز تجمع يافته است و در تشکيل گانگليوزيدها شرکت مي کند.گانگليوزيدها در انتقال پيام هاي عصبي و ايجاد حافظه کوتاه مدت و بلند مدت،قدرت يادگيري و هوش نقش مهمي دارند.به طور کلي اسيد سياليک در تغذيه شيرخواران از جهت تکامل سيستم عصبي و حمايت از عملکرد صحيح نورون ها نقش اساسي دارد.گانگليوزيد اعمال عصبي را متعادل مي کنند و اين عمل را هم براي انتقال سيناسپي اطلاعات کوتاه مدت و هم براي وقايع طولاني مدت مثل ذخيره اطلاعات انجام مي دهند.

 نقش اسيد سياليک در سيستم ايمني:

اسيد سياليک در شير انسان رسپتوورهاي فوق العاده اختصاصي براي تعداد زيادي از باکتري ها و ويروس ها و انگل ها مي باشد.اليگوساکاريدهاي باند شده با اسيد سياليک (سيالواليگوساکاريدها

)در شير مادر از اتصال روتاويروس ها وسم وبا که مرتبط با اسهال نوزادان است جلوگيري مي کنند.اين اليگوساکاريدها هم چنين از اتصال E.coliمرتبط با مننژيت و سپتي سمي نوزادان ممانعت مي کنند.براي مقابله با عفونت،سيستم ايمني بايد دوست  را از دشمن (سلول هاي بدن را از باکتري ها و ساير ارگانيسم هاي غير خودي )جدا کند.براي ايجاد اين تمايز،سيستم ايمني از الگوهاي مولکولي ويژه اي استفاده مي کند که روي هر سلول وجود دارد.يکي از اين الگوهاي مولکولي به وسيله محققين امريکايي در کلرادو شناسايي شده است. با استفاده از تکنيک هاي ساختاري،محققين تعيين کننده هاي کليدي يک فرايند تشخيصي مربوط به عملکرد ملکول هاي اسيد سياليک را شناسايي کرده اند که با بررسي نقش اين گليکان روي سلول هاي انساني بيان مي شود.سلول هاي انساني به وسيله ترکيب هايي گليکاني پوشيده مي شوند.مهمترين بخش اين گليکان ها،اسيد سياليک است.از سال 1970  محققين مي دانند که اسيد سياليک براي تنظيم سيستم کمپلمان که بخشي از سيستم ايمني ذاتي است،مهم است.سيستم کمپلمان از شماري پروتئين هاي موجود در خون ساخته شده است که موجب را ه اندازي فر ايندي مي شوند که مهاجمين راتخريب مي کند.تاکنون مشخص نشده بود که اسيد سياليک چگونه اين سيستم کمپلمان را هدايت مي کند و مانع از تهاجم اين سيستم به سلول هاي خود فرد مي شود.اين محققين ترکيبي را شناسايي و کريستاله کرده اند که موجب ايجاد نقاط تماس بين سلول هاي انساني سالم و سيستم کمپلمان مي شود. با استفاده از اسپکتروسکوپي NMRو آناليز ساختاري X-ray،آنها موفق شدند که ساختار مولکولي اين ترکيب را شناسايي کنند.اين ساختار مولکولي شامل يک گليکان در برگيرنده اسيد سياليک و دو قسمت ملکولي تنظيم کننده سيستم کمپلمان است که به آنها فاکتور H مي گويند.