کفایت شیر مادر
پروفسورمحمدحسین سلطان زاده
استاددانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
متخصص کودکان ونوزادان
طی دوره بالینی عفونی از میوکلینیک آمریکا
www.ProfessorSoltanzadeh.com
اهمیت
شیر مادر
o
شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد
oمی
تواند از مرگ یک میلیون نوزاد پیشگیری نماید
oآیه
233 بقره 2 سال
o
آیه 15 احقاف 30 ماه
o
آیه 7و12 قصص درمورد حضرت موسی
o
آیه 14 لقمان
o
ماه مبارک رمضان
o
اجر مجاهد در دوران شیر دهی
o
اجر شهید درصورت فوت در زمان شیر دهی
ابن سینا ( 10037-980 )
o
در مجله پریناتولوژی 2007 که در آمریکا چاپ شده
oذکر
شده که در کتاب قانون 4 مبحث در مورد بهداشت نوزادان اختصاص یافته
:
o
تاکید دارد نوزاد هروقت وهرچقدر بخواهد باید شیر داده شود
oبرای
رشد وتکامل بهترین است
o
تا 2 سال هم ادامه یابد
آکادمی پزشکان کودکان آمریکا
o
در دو دهه گذشته توجه به اهمیت شیر مادر نموده است
oدر
حالی که 1000 سال قبل ابن سینا تاکید به شیر مادر کرده است
oشیر
مادر هم ازنظر تغذیه ، هم ازنظر
Psychological
مفید است
o
به ویژه اگر همراه موزیک هم باشد
oبنابراین
قطع شیر مادر بنا بر دلائل واهی :
oاز
طرف مادر
oازطرف
پزشک
oاز
طرف کارکنان بهداشتی وبیمارستانی در هر رده شغلی
oگناهی
بزرگ به شمار میرود
oنقش
کلیدی کارکنان بهداشتی درمانی در تحکیم اعتماد به نفس مادران
که « شیر مادر » کفایت میکند
o
پیشگیری ورفع مشکلات شیردهی
تصور ناکافی بودن شیر
مادر
o
دودسته قابل توجه است:
oدسته
اول
، تصور ناکافی بودن شیر مادر
oدسته
دوم
، ناکافی بودن واقعی شیر مادر
oنکته
مهم
، تلاش برای تشخیص به موقع علائم خطر
oمبنای
تشخیص ناکافی بودن شیر مادر
oفقط
تصور وبرداشت مادر واطرافیان است
oاکثریت
موارد ناکافی بودن شیر مادر راهمین تصورغلط به خود اختصاص میدهد
o
علل مختلفی سبب می شود که مادران این ذهنیت را پیدا کنند که شیرشان
ناکافی است
o
بعضی از مادران انتظار دارند فرزندشان شبیه شیر خشک خوار هر 4ساعت
شیر بخورد
oاما
شیر مادر سهل الهضم است ونوزاد زود زود شیر میخورد که اشتباها تصور
ناکافی بودن شکل می گیرد
oو
احیانا رقیق ونامناسب بودن کیفیت شیر شان میگذارند
o
گروهی قسمت اول شیر که آبکی به نظر میرسد به اشتباه شیر خود را
نامناسب وناکافی تصور میکنند
oبرخی
بیدار شدن های مکرر وتمایل به تغذیه ومکیدن مکرر پستان مادر به
خصوص در شب دلیل ناکافی بودن تصور میکنند
oعده
ای از مادران گریه های مکرر وبیقراری را ناشی از کم بودن ویا
ناسازگاربودن شیر خود تصور می نمایند
o
بعضی احتقان وبزرگی پستان روزهای اول که پس از 48 ساعت برطرف میشود
کوچک شدن پستان را ناشی از کمبود شیر تصور میکنند
oگروهی
مکیدن مکرر دست هایش را ناشی از گرسنگی وتصور ناکافی بودن شیر
میدانند
oبعضی
از مادران وقتی می بینند :
o
شیرشان مثل سابق جاری نمی شود
oیا
رگ کردن پستان های خود را احساس نمی کنند
oیا
همچون گذشته پستان های خود را بدوشند
oیا
به نظرشان میرسد پستان هایشان کوچک شده است
o
این ها را دلیل عدم کفایت شیر خود میدانند
oدر
مورد این دسته از مادران باید :
oشیرخوارشان
را به طور منظم وزن نمود
oترسیم
منحنی رشد
oدر
نتیجه مادر کافی بودن شیر وکیفیت آن مطمئن نمود
oدر
غیر این صورت اضطراب ونگرانی بیش از حد مادر موجب رگ نکردن وکاهش
شیر می شود
o
در نتیجه مادر از فرط نگرانی به شیر خشک متوسل میشود
ناکافی بودن واقعی شیر مادر
oدر
این دسته ، واقعا شیر مادر کافی نیست
oدونوع
می توان تقسیم نمود:
oنوع
اولیه
oنوع
ثانویه
نوع اولیه ناکافی بودن واقعی شیر مادر
oدر
نوع اولیه فقط 2-5 درصد کل موارد را تشکیل میدهد علل آن عبارت است
از :
oمشکلات
تشریحی پستان آپلازی یا هیپوپلازی غدد شیرساز
oجراحی
های پستان
oرادیوتراپی
پستان
oبیماریهای
شدید مادر ، عفونت ،هیپرتانسیون ،سنندرم شیهان ،
o
بعضی مادران به علل ناشناخته در حوالی40 سالگی وبعد شیر کافی
تولید نمیکنند
نوع ثانویه ناکافی بودن واقعی شیر مادر
oنوع
ثانویه ناکافی بودن شیر مادر شایع تر است
oدر
این نوع در آغاز شیر مادر زیاد است
oدر
اثر مشکلات مادر یا فرزند ، حجم شیر کاهش می یابد
oمیزان
حجم شیر بستگی مستقیم به دفعات تخلیه پستان ها و کامل بودن بودن
این تخلیه دارد
o
هر چه دفعات تخلیه در شبانه روز بیشتر وتخلیه کامل تر باشد حجم شیر
مادر بیشتر می شود
oاگر
فواصل تخلیه پستان های مادر طولانی تر شود
oیعنی
دفعات تخلیه در طی شبانه روز کاهش یابد
oیا
تخلیه پستان های مادر به طور کامل صورت نگیرد
oمنجر
به کاهش حجم شیر مادر می شود
o
در این صورت از طریق تخلیه مکرر می توان آنرا اصلاح نمود
علل نوع ثانویه
oعلل
نوع ثانویه را می توان به دو دسته تقسیم نمود:
oعلل
مربوط به مادر
oعلل
مربوط به شیرخوار
علل مربوط به مادر
oمهم
ترین عامل تخلیه های مکرر است
oاگر
تخلیه مکرر انجام نشود سبب تولید ماده شیمیائی بازدارنده در شیر
باقی مانده می شود
oفشار
فیزیکی حاصل از تجمع شیر در پستان مادر غدد شیر ساز دچار اتروفی
شده تولید شیر کاهش می یابد
oممکن
است ناکافی بودن حجم شیر مادر ناشی از :
oجدائی
مادر وفرزند باشد به علت
oاشتغال
oتحصیل
oبستری
شدن
oمسافرت
o
همچنین بارداری ،عفونت پستان ،مصرف استروژن وکاهش کالری دریافتی
مادر
موجب کاهش تولید میشود
علل مربوط به شیرخوار
oنارس
بودن و وزن کم موقع تولد
oنوزاد
پستان مادر را مشکل به دهان می گیرد
oزود
خسته می شود وقادر به تخلیه پستان نمی باشد
oدر
چنین موارد باید از شیردوش استفاده شود
oدوقلوها
هم اغلب نارس هستند چنین حالتی دارند
o
افزایش بیلی روبین در روز های سوم به بعد نشانه شایع کم شیرخوردن
نوزاد است
oهیپوتونی
، هیپرتونی
oآسفیکسی
o
سنندرم Down
oبیماری
های مادرزادی قلب
oمشکلات
تنفسی ، عفونت
o
مشکلات دهانی ، شکاف کام ،
Micrognatia
o
پستانک و خوردن شیر کمکی
oخوابیدن
5-6 ساعت در شب
تلاش برای تشخیص به موقع علائم خطر
oمراقبت
نوزادان در روز های اول تولد
oAAP
توصیه می کند
oاگر
نوزادی 48 اول تولد از بیمارستان مرخص شود :
oبین
روز های 2و4 دوباره معاینه شود
oوزن
شود، نحوه تغذیه مستقیما ارزیابی گردد
oدر
مورد دفعات تغذیه ، مدت تغذیه ، دفعات دفع وادرار، استفاده پستانک
، زردی ملاحظه گردد
oاگر
بیش از7%-10%وزن کم شود نیازمند بررسی است
o
اگربیش از 12% وزن کم شود بررسی پاراکلینیک وهیپرناترمی ضرورت دارد
علائم خطر مربوط به مادر
oسابقه
ناکافی بودن شیر مادر
oافزایش
وزن ناکافی فرزند قبلی
oصاف
یا فرورفته بودن نوک پستان
oاحتقان
زیاد پستان
oسابقه
جراحی پستان ، ترک خوردن نوک پستان
oخونریزی،
هیپرتانسیون ، عفونت ادرار ، دیابت
oعارضه
قلبی ، CF
مادر ، جاری نشدن شیر تا 4 روز
o
سن بالاتر از 37 سال
علائم خطر مربوط به شیر خوار
oنارسی
و وزن کم موقع تولد
oجدائی
24 ساعت اول تولد از مادر
oمشکلات
دهانی نوزاد ، اختلالات عصبی عضلانی
oزردی
نوزاد ، نیاز به فتوتراپی ،دوقلوئی
oبیماری
سیستمیک ( قلبی ، نیاز به اکسیژن ،عفونت)
o
خواب آلودگی ،مکیدن ضعیف ، پستانک
oکاهش
وزن بیش از 7%-10% وزن زمان تولد
o
دفع کمتر از 6 بار ادراراز روز چهارم
پیشگیری علائم خطر مربوط به مادر وشیرخوار
oآموزش
مجدد مادر در دوشیدن شیر
oاستفاده
از شیردوش برقی تمام اتوماتیک
oتوزین
شیرخوار
oتاخیر
در شروع استفاده از شیر کمکی
oاستفاده
از شیر کمکی در پایان تغذیه با شیر مادر بدون تخلیه کامل پستان ها
موجب کاهش شیر مادر می شود
ابتدا شیر مادر ، سپس تخلیه کامل با شیردوش برقی ودادن به شیرخوار
، سپس شیر کمکی
