اثرات تغذیه وورزش در بیماران دیابتی

پروفسور محمد حسین سلطان زاده

استاددانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

طی دوره بالینی عفونی از میوکلینیک آمریکا

www.professorsoltanzadeh.com

اثرات " تغذيه " و  "ورزش" در بيماران ديابتي 2 و 1

امروز ديگر اثرات مفيد و موثر ورزش اصولي براي سنين مختلف بر هيچکس پوشيده نيست و به خصوص تأثير سودبخش " ورزش علمي " را در بيماران نمي توان منکر شد.

اما زماني که يک بيمار ديابتي ( نوع 2 ) وارد يک برنامه ي تمريني مي شود ، بايد سطح گلوکز خون در طول فعاليت بدني و پس از فعاليت با آگاهي از پاسخ بدن به مقدارفعاليت ، اندازه گيري شود. چنانچه مورد خاص و حادي مشاهده نشد ، ميزان مصرف " انسولين " يا داروهاي خوراکي ضد ديابت را مي توان کاهش داد.

انسولين ، چنانچه مورد نياز باشد ، بايد به ناحيه اي تزريق شود که در طول فعاليت بدني فعال نيست . 1 اجراي فعاليت بدني بلافاصله پس از مصرف انسولين توصيه نمي شود.

بسياري از بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 به عوارض مزمن در دستگاه حرکتي و کم خوني در دستگاه قلبي عروقي مبتلا هستند. چنانچه فردي مبتلا به نوروپاتي بود، قبل از شروع برنامه فعاليت ورزشي استفاده از کفش هاي مخصوص توصيه مي شود. بنابراين با توجه به وضع فرد توصيه ها و تجويز ها متفاوت است و براي هر فرد بايد توصيه اي متناسب با شرايط او ارائه شود. همچين هر دو شکل تمرين استقامتي و تمرين با وزنه به صورت ترکيبي يا به طور جداگانه توصيه مي شود.

 

هدف نهايي اين است که فرد حداقل 30 دقيقه فعاليت بدني با شدت متوسط ( مقياس بورگ 13 _12 با دوره هاي کوتاه مدت 16_ 15 ) به طور روزانه يا 4_3 ساعت در هفته به شکل راه رفتن سريع ، دوچرخه سواري ، دوي نرم و آهسته ، شنا کردن ، پاروزني ، گلف  و غيره انجام دهد . افزايش شدت فعاليت بدني احتمالاً اثرات سودمندي دارد ، ولي قبل از ارائه اين پيشنهاد بايد تحقيقات بيشتري صورت گيرد تا ميزان مناسب فعاليت بدني با مقدار و شدت مناسب مشخص شود.

 

زمانيکه بيمار مبتلا به نفروپاتي سيستم عصبي اتونوميک است ، براي ارزيابي شدت تمرين ، مقياس بورگ از اثربخشي بيشتري در مقايسه با ضربات قلب برخوردار است . همچنين بايد توجه داشت که تمرينات قدرتي بايد شامل تکرار زياد باشد. برنامه تمرين در کل بايد شامل 10 _ 5 دقيقه گرم کردن در ابتداي تمرين و 10 _ 5 دقيقه سرد کردن در پايان تمرين و مصرف کربوهيدرات باشد.

موارد منع فعاليت بدني

به طور کلي گفته مي شود که خطرات ورزش نکردن بيشتر از خطرات ورزش کردن است ، اگر چه اقدامات پيشگيرانه نيز ضرورت دارند. اگر سطح گلوکز خون بيشتر از 17 ميلي مول در ليتر باشد ، فعالت ورزشي را بايد به تأخير انداخت تا گلوکز خون به سطح مناسب بازگردد؛همچنين اگر گلوکز خون  کمتر از 7 ميلي مول در ليتر باشد ، بايد همين کار را انجام داد.

بيماران مبتلا به پر فشاري خوني و ديابت نوع 2 پيشرونده فعال ، بايد از انجام تمرينات با شدت بالا اجتناب کنند . تمرين با وزنه بايد تنها با وزنه هاي سبک و با آهنگ و سرعت  انقباض پائين انجام شود. بيماراني مبتلا به نوروپاتي و زخم هاي پا بايد از فعاليت هايي که مستلزم تحمل وزن بدن هستند ، دوري کنند . فشارهاي مکرر بر پاي بيماران مبتلا به نورپاتي مي تواند منجر به زخم و شکستگي شود. پيشنهاد شده است که فعاليت هاي بدني بر روي نوار گردان ، راه رفتن هاي طولاني مدت يا دويدن نرم به مدت طولاني را اين بيماران انجام ندهند، در حالي که فعاليت هاي ورزشي بدون تحمل وزن بدن همچون دوچرخه سواري ، شنا کردن و قايق سواري مفيد تشخيص داده شده است.

 

توصيه هاي غذايي

خوردن ماهي ممکن است احتمال ابتلا به ديابت نوع دوم را 50 درصد کاهش دهد ، يعني اشخاصي که رژيم غذايي آنها ماهي وجود دارد ، حدود 50 درصد کمتر از آن ها يي که ماهي نمي خورند احتمال ابتلا به ناراحتي تحمل نکردن قند را دارند.

 

ماهي سرشار از اسيدهاي چرب امگا - 3 است ، بنابراين مصرف ماهي به ميزان حداقل دو بار در هفته و هر بار 90 گرم بسار توصيه مي شود. البته بيماران ديابتي نبايد از کپسول هاي روغن ماهي جز با تجويز پزشک استفاده کنند، زيرا تنظيم قند خون آنها را مختل مي کند.

 

پياز و سير ( در صورت نداشتن مشکلات گوارشي در رابطه با مصرف سير ) از قديمي ترين

مواد غذايي هستند که از نظر کنترل بيماري ديابت مورد توجه بوده و تحقيقات جديد اين موارد  را تأييد کرده است  ( خام و پخته آنها تفاوتي ندارد).پيازممکن است با تأثير بر سوخت و ساز گلوکز در کبد و يا افزايش سطح انسولين و يا بالاخره افزايش اثر کيفي انسولين براي کاهش قند خون مفيد باشد.

کباب کردن ، بخار پز کردن و روش هاي پخت سريع را بر سرخ کردن در روغن ارجحيت بدهيد. آب گوشت را بعد از پخت ، سرد کنيد و چربي سطح آنها را بگيريد و سپس مصرف کنيد.

کلم بروکلي از سبزي هاي بسيار مفيد است که منبع غني کروم است و به تنظيم قند خون در محدوده مطلوب بسيار کمک مي کند ، جو نيز از نظر کروم غني است. از ديگر مواد غذايي حاوي کروم مي توان به مغز ها ، قارچ خوراکي ، سبوس غلات ، ريواس و مخمر اشاره کرد.

لبنيات مصرفي شما بايد از نوع کم چرب باشد. ماست و شير پر چرب، خامه پنيرهاي پر چرب ( گودا، پيتزا و... ) سر شير و کره را از رژيم غذايي خود حذف کنيد.

آنتي اکسيدان ها شامل ويتامين هاي  E، C  و بتا کاروتن از مواد بسيار مهم براي حفاظت از سلول هاي بتا ( سلول هاي توليد کننده انسولين ) هستند ، بنابراين از منابع حاوي اين ويتامين استفاده کنيد. ويتامين C   در سبزيجات و ميوه هاي تازه و بيشتر در مرکبات ( پرتقال ، گريپ فروت ، انواع ليمو و نارنگي ، کيوي ، انواع توت، گوجه فرنگي ، فلفل دلمه اي ، هندوانه ، طالبي ، توت فرنگي ، سيب زميني و سبزيجات برگ سبز وجود است. بهترين منبع ويتامين E   آجيل و روغن هاي گياهي مثل مثل : روغن جوانه گندم ، آفتابگردان ، بادام ، گردو ، فندق ، ذرت و زيتون است. بتا کاروتن ( پيش ساز ويتامين A ) در ميوه هاي رنگي به خصوص زرد و نارنجي و سبزي هاي سبز تيره وجود دارد؛ اسفناج ، کدو حلوائيي ، طالبي ، زرد آلو ، کلم بروکلي ، و گيپ فروت قرمز از آن جمله اند.

پس ميوه ها و سبزي هاي خام ( اگر مشکل گوارشي نداريد ) بهتر از انواع پخته آنها و انواع پخته بهتر از انواع منجمد و بخارپزي که بخار آن خارج مي شود يا آب آن دور ريخته مي شود،است.

خوردن ميوه ها با پوست باعث افزايش تدريجي قند خون مي شود. جالب است بدانيد که بيشتر ويتامين ها و مواد معدني در لايه هاي نزديک به پوست ميوه ها قرار دارد، پس ميوه هايي را که مي شود با پوست خورد ، با پوست ميل کنيد و از مصرف ميوه هاي بسيار شيرين پرهيز و يا بسيار کم ميل کنيد؛ مثل موز ، انجير ، خربزه و انگوروانبه .

غذايي که آهسته تر هضم مي شود ، قند را آهسته تر وارد خون مي کند و آن را خيلي  افزايش نمي دهد . غذايي که به صورت قطعات بزرگتر باشد، خيلي آهسته تر از غذاهاي نرم ( پوره شده ) هضم مي شوند . غذاي پخته سريع تر از غذاي خام هضم مي شود.

سعي کنيد تخم مرغ مصرفي شما بيشتر از سه عدد در هفته نباشد ، ولي مصرف سفيده تخم مرغ به شرط آنکه کاملاً پخته باشد اشکالي ندارد_ با توجه به تأکيد فراوان در مورد کاهش مصرف نمک توصيه مي شود نمکدان را سر سفره نياوريد. بر چسب ماده غذايي را از نظر مقدار نمک بخوانيد و براي طعم دهي به غذا ها از چاشني هاي سالم استفاده کنيد. پنيرها را در آب بگذاريد و مصرف مواد غذايي فرآوري شده نظير سوسيس و کالباس را بسيار محدود يا حذف کنيد.

 

فعاليت هاي ورزشي بدون تحمل وزن بدن مانند دوچرخه سواري ، شناکردن ، و قايق سواري مفيد تشخيص داده شده است.

خوردن ماهي ممکن است احتمال ابتلا به ديابت نوع دوم را 50 درصد کاهش دهد.

 

ساير سبزي هاي مفيد براي شما شامل : مرزه ، کلم ، کدو سبز ، شلغم خام و تره است.

سويا ماده غذايي مفيد و موثري است که علاوه بر قند خون ، بر چربي هاي خون هم اثر شگفت انگيزي دارد ، پس از مصرف آن غافل نشويد.

در حبوبات مصرف عدس را توصيه مي کنيم ولي در مصرف لوبيا بهتر است که جانب احتياط رعايت شود.

مصرف سيب زميني ، هويج ، آردهاي سفيد و جوانه گندم آرد شده ممنوع است به خصوص سيب زميني که ضريب گليسمي ( سرعت ورود قند به خون ) بالايي داشته و به سرعت قند خون را افزايش مي دهد.

تا جايي که ممکن است از مصرف کربوهيدرات هاي ساده مانند : قند ، شکر ، شيريني ، مربا ، آرد سفيد ، ژله ، آب نبات و... ) پرهيز کنيد.

بهترين شکل مصرف نان ، استفاده از نان سبوس دار است و بهترين گزينه استفاده از نان سنگک و نان جو است.

از مصرف چربي زياد بايد پرهيز کرد ، زيرا چربي زياد سرعت سقوط بدن به طرف بيماري ديابت را تسريع مي کند، به خصوص چربي هاي اشباع شده ( جامد ) که بر توانايي تأثير انسولين بر متابوليسم قند تأثير منفي مي گذارد. بنابراين توصيه به شما  اين است که چربي هاي قابل رويت گوشت ها و پوست مرغ را حتماً جدا کنيد و مصرف سينه مرغ را به ران مرغ و ساير قسمت ها ارجحيت دهيد.

استفاده از فيبرهاي محلول ، زمان لازم براي جذب قند خون را افزايش مي دهد و از افزايش ناگهاني قند خون پس از مصرف وعده غذايي جلوگيري مي کند. پس مصرف يک عدد سيب با پوست ، حبوبات و سبزي هاي سرشار از فيبر به شما در کنترل قند خون کمک بزرگي مي کند. منابع غني از فيبر محلول عبارتند از: سيب ، مرکبات مثل پرتقال؛ ليمو و گريپ فروت ، توت فرنگي و غلات سبوس دار.

مهمترين نکته در مورد افراد مبتلا به ديابت نوع اول اين است که بايد يک ميان وعده در پيک ( اوج ) اثر انسولين مصرف کنند ، زيرا به فاصله 30 تا 45 دقيقه بعد از مصرف انسولين ، قند خون افت خواهد کرد که با علامت ضعف خود را نشان مي دهد. از اين رو مصرف يک ميان وعده مثل نان و پنير ، يک ليوان شير يا يک عدد ميوه را به آنها توصيه مي کنيم.

اکثر کارشناسان تغذيه ، براي بيماران قندي رژيمي را توصيه مي کنند که براي پيشگيري از بيماري هاي قلب و عروق هم کارآمد است و در آن چربي به خصوص چربي حيواني خيلي محدود مي شود و مقدار مواد کربوهيدراتي نيز کم است، ولي مواد غذايي سرشار از فيبر مثل حبوبات و سبزيجات ، دانه هاي غلات کامل ( سبوس دار) و مغزها در اين رژيم وجود دارد.

در نهايت متعادل نگه داشتن وزن ، نرمش و ورزش ( حداقل سه بار در هفته ) به موازات اجراي رژيم غذايي مناسب و توجه خاص به پياده روي روزانه براي تأمين سلامتي و آرامش اعصاب بسيار توصيه مي شود.

ديابتي ها چقدر ميوه بخورند ؟

 

آقاي دکتر ! به نظر شما اين نظر صحيح است که ميوه ها به دليل ميزان قند بالا از رژيم غذايي فرد مبتلا به ديابت حذف شوند ؟

ببينيد به طور کلي هر انسان بايد 50 تا 60 درصد انرژي خود را از مواد کربوهيدراتي ( مواد قندي و نشاسته ) تأمين کند. افراد مبتلا به ديابت هم مانند ساير افراد بايد کالري مورد نياز خود را از کربوهيدرات ها تأمين کنند و به دليل اينکه قندهاي ساده مثل قند ، شکر ، عسل ، مربا ، نوشابه ، و... حتي الامکان از رژيم غذايي اين افراد حذف مي شود ، اين انرژي بايد از طريق موادي مثل نان ، برنج ، ماکاروني و ميوه ها تأمين شود . از سوي ديگر ميوه ها به دليل دارا بودن ويتامين هايي مثل ويتامين C  و ويتامين A ، فيبر ، آنتي اکسيدان ها و ترکيبات آنتوسيانين نقش مهمي در سلامت افراد دارند و از رژيم غذايي قابل حذف نيستند. در واقع ميوه ها در تغذيه بيماران ديابتي جايگاه ويژه اي دارند.

پس اين باور غلط از کجا آمده ؟

اين مساله که افراد خود را در مقابل ممنوعيت مصرف ميوه ها قرار مي دهند، از اينجا ناشي مي شود که عده اي از مردم گمان مي کنند برخي از ميوه ها قند خون را به سرعت افزايش مي دهند . البته ما هم اين موضوع را قبول داريم که ميوه ها از نظر نمايه گليسمي ( سرعت بالا بردن قند خون ) با هم تفاوت دارند ولي اين تفاوت به گونه اي نيست که ما هم بخواهيم اين ميوه ها را از رژيم غذايي فرد حذف کنيم . به طور قطع مصرف ميوه هايي مثل گيلاس و سيب که نمايه ( انديس ) گليسمي پايين تري نسبت به ساير ميوه ها دارند بهتراست ولي اين دليل نمي شود که مصرف ميوه هايي مثل خرما و انگور که نمايه گليسمي بالاتري دارند ، ممنوع شود. ما به بيماران توصيه نمي کنيم. مي تواند حتي به 5 واحد هم برسد.

 

ديابتي ها بر حسب سلايق و علايق شان مي توانند روزانه بين 3 تا 4 واحد ميوه بخورند.

 

جدول انديس ( نمايه ) گليسمي برخي ميوه هاي پر مصرف
گيلاس	22	گلابي	38	کيوي	53
گريپ فروت	25	آلو	39	کشمش	64
زردآلو	31	انگور	46	طالبي	65
سيب	38	پرتقال	48	هندوانه	72

 

انديس گليسمي به ميزان و سرعت بالا برندگي قند خون گفته مي شود.

ميوه هاي با انديس گليسمي کمتر از 50 براي مصرف مناسب ترند.

ميزان انديس گليسمي حداکثر 100 است که مربوط به قند خوراکي است.

مقادير انديس گليسمي در منابع مختلف اندکي با هم متفاوت است.

شما گفتيد که بيماران مي توانند از ميوه هاي مختلف استفاده کنند ولي بسياري از بيماران ديابتي ، توسط پزشک از خوردن ميوه هايي مثل خربزه و هندوانه منع مي شوند.

به نکته جالبي اشاره کرديد . اين دو ميوه ( هندوانه و خربزه ) ميوه هايي هستند که مردم و به خصوص مبتلايان به ديابت ، خيلي از آنها مي ترسند. وهمان طور که گفتيد ، برخي پزشکان ، بيماران خود را از خوردن آنها منع مي کنند . البته اين مساله قابل توضيح است. در واقع نمايه ( انديس ) گليسمي هندوانه و خربزه تفاوت چنداني با بسياري از ميوه ها ندارد ولي مشکل اين دو ميوه در اين است حد مصرف آنها توسط بيمار چندان مشخص نيست. مثلاً اگر به فردي ، سيب داده شود ، بعد از خوردن آن ، به دنبال دومي نيست ولي همان فرد اگر دو قاچ هندوانه بخورد ، دنبال دو قاچ ديگر خواهد بود. در واقع اگر بيماري بتواند خود را به خوردن همان دو قاچ هندوانه يا خربزه محدود کند ، مي تواند آنها را نيز جزو واحد هاي ميوه خود قرار دهد ، يعني يک فرد مبتلا به ديابت مي تواند حدود 250 گرم هندوانه ، طالبي يا خربزه را به عنوان يکي از واحد هاي ميوه روزانه خود در نظر بگيرد.

فرد مبتلا به ديابت چه طور بايد اين 3 تا 4 واحد ميوه را در طول روز مصرف کند ؟

مهم ترين نکته اي که فرد بايد در اين مورد به آن توجه کند اين است که هيچ گاه توصيه نمي شود فرد، تمام واحد هاي روزانه ميوه خود را در يک نشست مصرف کند و ترجيح بر اين است که اين مقدار بين ساعت هاي روز تقسيم شود. مثلاً اگر فردي 3 عدد خرما را به عنوان يک واحد از ميوه هاي مصرفي روزانه در نظر گرفته است ، بهتر است اين سه خرما را با فاصله هاي زماني مناسب مصرف کند.

اگر ميزان ميوه مصرف شده توسط بيمار، به اندازه 3 تا 4 واحد ميوه تعيين شده باشد ، ديگر چه نيازي به رعايت اين فواصل وجود دارد؟

نه تنها در مورد ميوه ها که در مورد تمام مواد غذايي مورد مصرف بيماران ديابتي ، يکي از نکات بسيار اساسي اين است که مقدار قند در خون فرد، در يک زمان کوتاه افزايش زياد پيدا نکند . شايد بتوان اين مساله را با زمان اوج مصرف برق مقايسه کرد. در ساعت هاي خاصي در روز وقتي بيشترين کاربري از برق در منازل وجود دارد ، توصيه مي شود که برخي از کارهايي که با مصرف برق همراه است، به ساعت کم مصرف منتقل شود زيرا قدرت توليد برق در يک شهر يا منطقه محدود است و اگر تمام موارد مصرف در يک بازه کوتاه محدود مي شود ، مولد ها توان تأمين را نخواهد داشت . در بدن هم همين طور است. وقتي در يک ساعت خاص ميزان ورود قند به بدن بيش از حد توان توليد انسولين در بدن باشد ، تعادل فيزيولوژيکي بدن دچار اختلال مي شود، پس ما ترجيح مي دهيم زمان اوج مصرف قند و ترکيبات قندي را دربين تمام ساعت هاي روز تقسيم کنيم.

اگر شخصي علاقه زيادي به ميوه ها داشته باشد چگونه مي تواند تعداد واحد هاي مصرفي ميوه را در طول روز افزايش دهد؟

آنچه در تغذيه افراد مبتلا به ديابت مهم است کل ميزان انرژي و کالري دريافتي است که نبايد از مقادير تعيين شده فراتر برود. رژيم هايي که معمولاً براي تغذيه اين افراد تنظيم مي شود، ( 3 تا 4 واحد ميوه ، 6 تا 11 واحد نان و غلات ) ، بر مبناي نيازهاي يک فرد عادي است ولي مي توان با کم کردن از ميزان يک گروه از مواد غذايي ، به همان ميزان بر ميزان گروه ديگر افزود. البته اين تغييرات از جهات ديگر هم اهميت دارند. مثلاً بايد به اين نکته نيز توجه داشت که قند ميوه زودتر از قند غلات جذب مي شود و ترجيح در مورد بيماران ديابتيک بر اين است که قند به صورت تدريجي جذب شود و افزايش ميوه و کاهش غلات در رژيم  غذايي مي تواند تعادل آن را به هم بزند. بنابراين توصيه ما به افراد اين است که حتي المقدور از رژيم غذايي  متعادل پيروي کنند. ما در مورد بيماران ديابتي ميوه اي به نام ميوه ممنوعه نداريم. ميزان مصرف را محدود مي کنيم ولي ممنوعيت مصرف آن را به دليل اينکه هم از لحاظ فيزيولوژيک و هم از لحاظ رواني بر بيمار تأثير منفي مي گذارد ، رد مي کنيم

نمونه اي از رژيم ديابتي براي يک شخص مبتلا به ديابت

رژيم....................................... کيلو کالري

صبحانه

صبحانه

سهم نان سبوس دار ..... 2..... واحد نان سنگک يا جو، هر واحد به اندازه کف دست باشد.

شير کم چرب .......1...... ليوان پروبيوتيک

پنير کم چرب و کم نمک .......30....... گرم به اندازه يک قوطي کبريت

ساير مواد غذايي .... 1 عدد خيار+ 1 عدد گوجه فرنگي + 1 عدد گردو + سه روز در هفته سفيده تخم مرغ آب پز.

اسنک ساعت 10 صبح:

ميوه .... 1 .... واحد 1 عدد سيب بزرگ.

سايرموادغذايي

ناهار :

نان سبوس دار ....... 2......... واحد که معادل با مصرف....... 10_8 ........ ق.غ خوري برنج مي باشد.

گوشت کم چرب ........3........ واحد ( معادل با مصرف يکي از موارد زير مي باشد )

..........90گرم ............. مرغ آب پز

..........4_3 ............. تکه ماهي ( هر کدام برابر با يک نوار کاست مي باشد )

.........90 .......... گرم گوشت چرخ شده بدون چربي

سالاد بدون سس مايونز

ماست کم چرب .......1....... ليوان

اسنک بعد از ظهر :

ميوه ........ 2 ........ واحد   6 عدد توت فرنگي + 1 عدد هلو يا گلابي

شام :

نان سبوس دار .......2....... واحد نان سنگک هر واحد به اندازه کف دست مي باشد.

انواع گوشت کم چرب ..... 60 ...... گرم

سالاد آزاد

ماست يا دوغ کم چرب .......1 ........ ليوان

قبل از خواب :

ميوه ...... 1 ........ واحد 1 عدد پرتقال يا کيوي

ساير مواد غذايي ........... 1 ليوان شير پروبيوتيک بدون چربي...............

توصيه هاي لازم :

عرق شنبليله

چاي سبز

کدو سبز

دارچين در صورت عدم فشار خون

روزانه 8_6 ليوان آب بنوشيد.

خوراک حبوبات و سوپ ساده سبزيجات براي وعده شام حتماً در نظر بگيريد.

رژيم غذايي و ديابت

پرتغال داراي حداقل درصد مواد قندي است.

هلو با اينکه شيرين است براي مبتلايان به مرض قند هيچ گونه ضرري ندارد.

خوردن توت فرنگي ، سيب ، گلابي ، تمشک ، آلو و گيلاس براي افرادي که مبتلا به مرض قند هستند مضر نيست.

گلابي براي بيماران مبتلا به مرض قند ميوه مناسبي است.

گريپ فروت باعث کاهش گلوکز در خون مي شود و خوردن آن قبل از غذا قند را تا 30% کاهش مي دهد.

زغال اخته گلوکز کم دارد و مصرف آن براي ديابتي ها اشکالي ندارد.

کيوي به علت ويتامين C که دارد باعث کاهش کلسترول قند شده و خوردن آن سفارش مي شود.

مصرف کرفس مقدار قند ديابتي ها را پايين مي آورد.

عصاره گوجه فرنگي اگر براي سه هفته خورده شود باعث رقيق تر شدن خون افراد شده و در نتيجه کاهش قند خون مي شود.

دم کرده تخم شنبليله و مصرف آن در کنترل قند و ديابت بسيار موثر است.

مصرف آلبالو،انار ، آلوورا   ، زيتون ، اسفناج ، کاهو ، تره فرنگي ، شاهي و فلفل دلمه اي براي بيماران ديابتي بسيار سودمند است.

تذکر:

افراد مبتلا به ديابت، بايد از خوردن   آلو خشک ، انجير ، گرمک ، طالبي ، خربزه ، انگور ، شلغم  ، چغندر ، سيب زميني پرهيز کنيم.

توجه : آب شلغم خام دارای انسولین گیاهی که با پختن ازبین میرود ومیتوان جهت بیماری دیابت ، آب شلغم خام را گرفت وبا مایعات دیگر نوشید ،