آسپيراسيون جسم خارجی
پروفسور
محمد حسين سلطان زاده
استاد
دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي
بيمارستان
امام حسين (ع)
سن ابتلاء
آسپيراسيون اجسام
خارجي بين 6 ماه تا 6 سال شايع است (1) يا بين سنين 6 ماه و 4 سال (3) بعضي ها بين
سنين 2 تا 8 سالگي (9) ذكر مي كنند و بعضي ها بين سنين 6 ماهگي تا 3 سالگي (6) بعضي
ها زير 4 سال (4) ذكر مي كنند . طبق نظر يكي از آمارها كه روي 2885 مورد جسم خارجي
بررسي شده 70% در اطفال و 30% در بالغين ذكر شده كه 25% در سنين 2 تا 4 سال مي
باشند و 55% بين سنين موقع تولد تا 4 سال ذكر شده است در يك بررسي ديگر كه روي 6842
مورد انجام شده 75 درصد موارد در بين سنين 2 تا 8 سالگي مي باشند .
فاكتورهای
مساعده كننده
علت اينكه در
اطفال بيشتر آسپيراسيون جسم خارجي ديده مي شود بيشتر معلول نداشتن دندان آسيا و
مشكل جويدن و نارسائي عمل بلع ذكر مي نمايد . البته يك سري عوامل ديگر مثل عقب
ماندگي ذهني ، اختلالات تشنجي ، بيماريهاي نورولوژيك از فاكتورهاي تهديد كننده و
مستعد كننده مي باشند . كودكان با اختلالات عملي و يا ساختماني در معرض خطر زياد
هستند . كودكاني كه T.E.Fistula
عمل شده اند كه هم استنوز و هم اختلال در حركات آنها وجود دارند .
شيوع
بر حسب تحقيقات
وسيعي كه انجام شده از سال 1984 خفگي در اثر بلع و آسپيراسيون جسم خارجي سومين علت
مرگ در كودكان كمتر از 1 سال در اثر حوادث قلمداد شده و چهارمين علت مرگ در سنين
بين 1 تا 6 سالگي در اثر حوادث مي باشد . در امريكا اقلا حدود يك هزار مرگ در اثر
جسم خارجي در هر سال ذكر مي شود نهايتا در سال 1975 مشخص شد كه شيوع مرگ و مير در
اطفال بعلت جسم خارجي خيلي بالاست بخصوص در سن زير يكسالگي.
نوع جسم خارجی
سكه
Coin
كه بخوبي از دستگاه گوارشي عبور مي كند خيلي شايع است و با راديو گرافيهاي سريال مي
توان تشخيص داد و در مجاري تنفسي يا معده و يا روده باريك مشاهده مي شود . در ناحيه
مري ممكن است باعث خراش و انفلاماسيون و سپس سوراخ شدن بنمايد . سنجاق ته گرد سنجاق
قفلي Pin
– دگمه Button
– و آجيل Nut
- پسته – تخمه هندوانه – تخمه
خربزه – فندق – بادام زميني
Peanut – تكه هاي بزرگ سبزي
– نوك مداد – ته خودكار – شيريني سفت – قطعات دندان – دندان مصنوعي – اسكاريس –
دانه تسبيح Beads
– استخوان مرغ و ماهي – جواهرات بدلي – زالو - اسباب بازي – سوزن و موادي كه جهت
روت كانال دندان پزشكان بكار مي برند.
در ميان 2952
مورد جسم خارجي استخوان 27% و آجيل 22% و سكه 17% و تكه هاي آهن 14% سنجاق 10% و
دندان 3% و بقيه 7% ذكر شده است .
ژاكسون
Jackson
در سال 1951 حدود 4000 مورد جسم خارجي گزارش نمود كه مواد پلاستيك در بين آنها
گزارش نشد ولي از سال 1970 ببعد 6 تا 8 درصد اجسام خارجي مواد پلاستيك گزارش شده
است كه در راديوگرافي غير قابل تشخيص بوده است .
محل جايگزينی
جسم خــــارجي
مي تواند در مري – معده – روده باريك – مجراي حنجره – تراشه – برنش – جايگزين شود .
بعضي از آمارها نصف موارد را در مري ذكر مي كند (1) و اكثريت موارد در ناحيه
كريكوفارنژه Crico Pharyngeas
محل ديگر تنگي فيزيولوژيك در ناحيه مياني مري مي باشد كه در اثر آئورت يا شاخه برنش
مياني چپ تحت فشار قرار گيرد كه نهايتا جسم خارجي در اني محل باعث سوراخ شدن و
مدياستنيت و آبسه مي شود (1962Hollinger
) كه در اين صورت با تراكتومي هم انسداد بهتر نمي شود .
ممكن است جسم
خارجي در محل اتصال معده و مري و بالاي ديافراگم گير كند و باعث سوراخ شدن و ورود
جسم خارجي به داخل قفسه صدري يا حفره پريتونئال شود .
جسم خارجي ممكن
است در ناحيه هيپوفارنكس
Hypopharynx قرار گيرد و
ايجاد انسداد ناقص يا كامل نمايد بعلت تيز بودن جسم خارجي يا تكه هاي بزرگ در
ناحيـــه حنجره گير مي كند ولي ممكن است به طرف برنش برود و اكثرا در برنش طرف راست
كه وسيع تر است جاي مي گيرد . زماني كه جسم خارجي اجسام محرك و نوك تيز در حنجره
جايگزين شود ايجاد ادم شديد و پري كندريت چركي مي كند در حاليكه وقتيكه به ناحيه
برنش برسد ايجاد انسداد نموده و سپس اتلكتازي و بعدا برنشكتازي و آبسه ريه و آمپيم
مي شود .
اكثريت اجسام
خارجي كه در مجاري تنفسي آسپيره مي شود احتمالا بسرعت وسيله رفلكس سرفه بيرون
انداخته مي شود و خارج مي گردد . مع الوصف اگر اجسام خارجي خيلي بزرگ باشد با رفلكس
سرفه نمي تواند بخارج انداخته شود و در نتيجه نشانه هاي تنفسي ايجاد مي كند اگر
ايجاد انسداد كامل بنمايد درمان فوري براي ادامه حيات ايجاب مينمايد. چون برونش سمت
راست نسبت به چپ مستقيم تر است و به نسبت بيشتري در امتداد ناي قرار دارد اجسام
خارجي آسپيره شده بايد بيشتر وارد ريه راست شوند ولي چون به همين دليل خارج شدن جسم
خارجي بوسيله سرفه از برونش راست راحت تر است در گزارشهاي متعدد جسم خارجي به يك
ميزان در هر دو برونش گزارش شده و بعضي ها برونش راست را بيشتر ذكر مي كنند.
طول مدت
در بسياري از
موارد بدون اطلاع و آگاهي كودك اجسام خارجي بلعيده شده و در نصف موارد ممكن است
هيچگونه سابقه جسم خارجي ذكر نشود و مدتها علائمي نداشته باشد و بصورت اسمپتوماتيك
باشد و بعدا بصورت سرفه مزمن و پنوموني تظاهر كند. لذا متخصص اطفال بايد در تشخيص
افتراقي سرفه مزمن برنشكتازي –
پنوموني عود كننده جسم خارجي را مدنظر داشته باشد گاهي ماهها و سالها بعد ممكن است
بصورت هموپتيزي تظاهر كند كه در سابقـــــــــــه يك حمله فراموش شده حالت خفگي را
بعد از خورد ن غذا بخاطر مي آورد. در تعدادي از آمارها 25 از موارد جسم خارجي براي
مدت يك هفته تشخيص داده نمي شود .
ممكن است جسم
خارجي در سه مرحله شرح داده شود .
مرحله اول مرحله
اسمپتوماتيك كه متعاقب بلعيده شدن جسم خارجي تحريك خفيفي ايجاد شده و بدون علامت مي
گذرد و اين مرحله بيشتر سبب تاخير در تشخيص مي شود .
مرحله دوم هيچگونه علائمي نداشته و مثل اينكه اصلا
جسم خارجي آسپيره نشده است .
مرحله سوم بوسيله علائم و عوارض مشخص مي شود بصورت
انسداد –
زخم –
اروزيون –
عفونت كه توجه را بخود جلب نموده و به فكر جسم خارجي بود .
علل ورود اجسام خارجی
سن
: همانطور كه ذكر شد بيشتر در اطفال بخصوص در سنين بين 6 ماهگي تا 6 سالگي
ذكر مي شود .
جنس : سكه در هر دو جنس سوزن در شاگردان خياطي و نزد
خانمها و دختر بچه ها بيشتر ديده مي شود و قطعات اسباب بازي بيشتر در نزد پسر بچه
ها ديده مي شود .
شرائط اجتماعي : فقر اجتماعي ، زندگي در محيط كوچك و
بخصوص هنگاميكه تعداد افراد در خانه زياد باشد .
عدم توانايي در دفاع : خواب بودن
–
صرع –
بيهوشي –
اغماء –
در تصادفات شديد
عوامل فيزيكي : سرفه كردن
–
شنا –
عصبانيت –
فرياد كشيدن –
استفراغ
عوامل دنداني : دندانهاي مصنوعي و لق
–
دندان شيري
عوامل طبي : بلع داروها و آسپيراسيون آنها
–
دادن قرص و كپسول به اطفال بدون در نظر گرفتن سن .
عوامل جراحي : در يكي از آمارهاي منتشر شده 28 مورد
سوزن و وسيله اي كه براي روت كانال
Root Canal
توسط دندانپزشكان مصرف مي شود .
وضعيت خود جسم : بعضي از دانه هاي گيـــــــاهي
–
تخمه هندوانه –
پسته –
فندق –
بادام –
سكه –
استخوان مرغ و ماهي بيشتر شانس جسم خارجي را دارند .
عدم دقت و توجه به اشكال مختلف
-
گذاشتن
اجسام غير عادي دردهان بخصوص نزد اطفال
-
عدم
دقت در موقع غذا دادن به كودك
- بدون
دقت جويدن
-
صحبت
كردن تند و متوالي و بلند هنگـــــــام بلع غذا بخصوص اگر همراه خنده يا سرفه باشد
-
دادن آجيل و
تنقلات اسباب بازيهاي
كوچك به اطفال
نارسائی
رفلكسهای
حفاظتی
نارسا بودن
رفلكس حنجره –
نارسا بودن رفلكس سرفه
| 
